"Urfa'da hatalı sollama sonucu benzin yüklü üç tanker birbirine girdi, ortalığın cehenneme döndüğü yerde üç sürücü yaşamını yitirdi, aynı gün Bolu'da da yine hatalı sollama sonucu LPG yüklü bir tankerler kamyonun çarpışması sonucu çıkan yangında da 2 sürücü de yaşamını yitirdi (3 Nisan 2005 Hürriyet)" gibi haberleri maalesef çok sık duyar, izler yada okuruz.
Son yıllarda taşımacılıkla ilgili akılda kalan en dramatik olay ise İran'da olandır. 18 Şubat 2004'de İran'ın Nişabur Kenti'nde istasyonda bekleyen trenin bilinmeyen bir nedenle hareket ederek bir sonraki istasyonda patlaması sonucu olan tren kazasında; 17 vagon kükürt, 6 vagon benzin, 7 vagon gübre, 10 vagon pamuk'un patlama ve yanması sonucu; en az 326 kişi ölüş, 460 kişi yaralanmış, 6 köy tamamen tahrip olmuş idi.
Benzer haberlerden sonra, bir süre, yollarda kimyasal madde taşıyan araçlara gözlerimiz takılır. Hatta korkarak bakarız. Özellikle son zamanlarda bunların üzerinde rahatça görülebilecek boyutlarda bir takım işaret ve rakamları da görürüz. İşaretlerin büyük bir kısmı çoğu kez tanıdık da gelir. Peki yanındaki, kavuniçi renkli zemine yazılmış olan (örneğin: 80/1824) rakamlar neyi ifade ediyor. Bir kaza olsa bu araçların ne taşıdığı anlaşılabilir mi ? Kazaya olanaklar ölçüsünde nasıl müdahale edilebilir ? Ya da ne yapılabilir ? Olası kazalara karşı araçlarda hangi bilgi, belge ve donanım bulunmalıdır ?
Tehlikeli yük, çok çeşitli katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerdir. Bunlar yine çok çeşitli kap ve ambalajlarda nakledilir.
Tehlikeli yüklerin nakliyesi insan ve çevre için bir risk ve teşkil eder. Bu risk özellikle patlayıcı ve kendiliğinden alev alabilen maddelerde kendini açıkça belli eder.
Karayollarında meydana gelen tehlikeli yük kazaları az olmakla beraber, sebep olduğu can ve mal kaybı büyüktür. Tehlikeli yükler, suları kirletici özelliğe de sahip olabilir ve bir su koruma havzasında yer altı suları için tehlike teşkil edebilirler.
Tehlikeli yüklerin nakliyesi ekonomik bir zorunluluktur. Karayollarında meydana gelen kazalarda açıkça görülmüştür ki, bunların nakliyesi için üst düzeyde güvenlik önlemlerinin alınması gerekmektedir.
Avrupa'yı kapsayan Karayollarına ilişkin tehlikeli yük nakliyesi yasası, 30 Eylül 1957 tarihli "ADR" yani : Uluslararası Karayollarında Tehlikeli Yüklerin Nakliyesine İlişkin Avrupa Anlaşması'dır. (Demir Yolu:RID, Deniz Yolu : IMDG-Code, BCH Code,, İç Sular: ADNR, Hava Yolu: IATA-DGR, ICAO-TI. )
(80:Korozif- aşındırıcı likit(ler): 1791:Hipoklorit çözeltisi, 1824 Sodyum hidroksit çözeltisi taşıyan bir tanker)
Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşmasına Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun (Kanun No. 5434, Kabul Tarihi: 30.11.2005, Resmi Gazete : 06 Aralık 2005, Sayı: 26015) ülkemizde nihayet 06.12.2005'de yürürlüğe girmiştir. Bu kanuna göre ; "Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu bünyesinde hazırlanan ve 30 Eylül 1957 tarihinde Cenevre'de imzalanan "Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması"na katılmamız uygun bulunmuştur."
Tehlikeli (yük) madde ve cisimler tehlikeli yük – sınıflarına ( ADR'ye göre de sınıflara) ayrılır. Sınıflara ayırma kriteri tehlikenin cinsine göredir. Bu sınıflara özgü tehlike etiketleri düzenlenmiştir. Bunların renkleri ve sembolleri tehlike sınıfını belirtir ve bilgi verir. Örneğin zehirli maddeler "kurukafa" işareti ile belirtilir.
Sınıfların içinde de bir kademelendirme yapılmıştır. Burada maddenin fiziksel – kimyasal özellikleri dikkate alınır.
Bir yükün ana tehlikesi yanında bir de yan tehlikesi varsa, (ambalajda ya da konteyner de) birkaç tehlike etiketinin kullanılması gerekebilir.
Tehlikeli kimyasal maddelerin (yükün) Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MGBF)'nda belirtilen; Birleşmiş Milletler Uzmanlar Komitesince belirlenen, Tehlikeli Maddeler (Yük -Eşya) Sınıfının Tanımlanması (Tehlike Etiketleri) ve örnekleri aşağıdaki tabloda verilmiştir:
|
Sınıf numarası |
Sınıf Tanımı / Alt sınıflar |
Örnekler |
|
Sınıf 1 PATLAYICILAR |
Patlayıcı madde içeren madde ve cisimler (1.1, 1,2 ve 1.3 Bölümler: Portakal rengi zemin üzerinde siyah patlama bomba sembolü. 1.4 ve 1.5 Bölümler: portakal rengi zemin üzerinde sadece siyah kalın yazılmış bölüm sayıları yazılır.)
|
Havai fişek, cephanelik |
|
Sınıf 2 GAZLAR |
Sınıf 2.1 Kolay tutuşur gaz Sınıf 2.2 Yanmaz sıkıştırılmış gaz Sınıf 2.3 Zehirli gaz (2. sınıfa giren maddeler ve cisimler şöyle ayrılmıştır: 1. Yoğunlaştırılmış gazlar, 2. Sıvılaştırılmış gazlar, 3. Derin soğutulmuş gazlar, 4. Basınç altında çözülmüş gazlar, 5. Basınçlı gaz ambalajları, basınçlı gaz içeren kutular, 6. Basınç altında gaz içeren diğer cisimler, 7. Özel yönetmeliğe tabi basınçsız gazlar, 8. Boş kaplar ve tanklar) i |
Basınçlı gaz içeren tüpler, Spreyler
1066 Azot 1978 Propan 2187 Karbondioksit (derin soğutulmuş sıvı) 1950 Basınçlı gaz ambalajı
Çevre tehlikesi olan
1018 Klordifluormetan 3159 1,1,1,2 -Tetrafluoretan |
|
Sınıf 3 YANABİLEN SIVILAR |
Yanabilen sıvılar |
1202 Mazot (Dizel) 1202 Fuel oil (hafif) 1203 Benzin 1210 Baskı boyası 2784 Organofosfor – Pestisit sıvı, yanıcı, zehirli |
|
Sınıf 4 YANABİLEN KATILAR |
4.1 Yanabilen katı maddeler 4.2 Kendi kendine yanabilen maddeler 4.3. Su ile temas edince gaz çıkartabilen maddeler |
Kibrit, nitroselüloz Beyaz fosfor Ferrosilisyum, metalik sodyum, kalsiyum 1350 Kükürt 1944 Emniyet kibritleri 1402 Kalsiyumkarpit 136 Çinko tozu |
|
Sınıf 5 OKSİTLEYİCİ MADDELER ORGANİK PEROKSİTLER (tutuşturma etkisi olan) |
5.1. Tutuşturma etkisi olan, oksitleyici maddeler
5.2. Organik peroksitler |
2015 Hidrojen peroksit, 1490 potasyum- permanganat 3170 Amonyumnitratlı gübre 3109 Peroksiasetikasit gibi sıvı 3108 Dibenzoil gibi katı – E tipi organik peroksit |
|
Sınıf 6 ZEHİRLİ VE BULAŞICI HASTALIK TEHLİKESİ OLAN MADDELER |
|
1935 Siyanür, çözelti 3018 Organofosfor – Pestisit, sıvı, zehirli
Trikloretilen, Pentaklorfenol
3291 Klinik ve hastahane atıkları |
|
Sınıf 7 RADYOAKTİF MADDELER |
Kategori – sınıf I Kategori – sınıf II Kategori – sınıf III |
|
|
Sınıf 8 TAHRİŞ EDİCİ, (korozif) YAKICI MADDE |
Aşındırıcı madde |
1789 Hidroklorik asit 1814 Potasyum hidroksit çözeltisi 1906 Sülfürik asit atığı 2209 Formaldehit çözeltisi 2794 Akümülatörler, ıslak asit ile dolu
|
|
Sınıf 9 DİĞER TEHLİKELİ MADDELER |
Çeşitli tehlikeli madde ve cisimler |
2590 Asbest, beyaz 3082 Çevreyi tehdit edici madde , sıvı 3257 Isıtılmış sıvı madde |
Yasal düzenlemelere göre; Bütün tehlikeli yük nakliyesinde daima bir nakliye evrakının bulundurulması gerekir.
Bu evraklardan biri de "Taşımacılık Acildurum Kartı" dır (Tremcard). Belirli miktarlardaki tehlikeli yüklerin nakliyesinde Taşımacılık Acildurum Kartı bulundurulacaktır. Çünkü araç sürücüsü, tehlike anında (bu) kaza talimatlarında öngörülen önlemleri almakla yükümlüdür.
Yazılı uyarıların içeriğinden gönderici (yükleyici) sorumludur. Yükleyici, sürücüye acil durum kartını ( kaza talimatlarını) sağlamakla yükümlüdür. Nakliyeci'de sürücünün yazılı uyarıları uygulayabilmesinden sorumludur.
Acil durum kartları, sürücünün okuyabileceği ve anlayabileceği bir dilde yazılmış olması gerekmektedir. Ayrıca tehlikeli yük sevkiyatı için yükün çıktığı ülke, transit geçeceği ülkeler ile teslim edileceği ülkelerin dilinde de hazır bulundurulması gerekmektedir . Acil durum kartı'nda olması gereken bilgi başlıkları ve örneği bu yazının ek'inde verilmiş.
Acil durum kartları aracın sürücü kabininde bulundurulmalıdır. Araçta şimdilik / artık bulunmayan bir tehlikeli maddeye ait acil durum kartlarının üzerinde "Geçersiz Acildurum Kartları / Kaza Talimatı" yazılı bir zarfta muhafaza edilmelidir.
Araçlarda;
-
Yangın söndürücü(ler)
-
Araç ölçülerine ve lastik çapına uygun takoz,
-
İki adet reflektör özellikli ikaz üçgeni veya araç elektrik tertibatından bağımsız çalışan 2 adet turuncu ikaz lambası
-
Araç personelinin her bir için ikaz yeleği veya ikaz kıyafeti
-
Araç personelinin her biri için el feneri
Taşımacılık Acildurum Kartında (kaza talimatında) belirtilen (diğer) özel kişisel koruyucu donanımlar;
– Uygun solunum maskesi ve filtreleri
-
Uygun koruyucu ayakkabı – çizme
-
Uygun koruyucu eldiven,
-
Yanları sıkı kapalı koruyucu güvenlik gözlüğü
-
İçinde uygun sıvısı bulunan göz banyosu şişesi,
-
Taşınan kimyasal maddeye karşı kullanılabileceği iş güvenliği uzmanlarınca önerilen hafif iş tulumu vb.
Çevrenin korunması için de;
-
Nakledilen maddeye dayanıklı kanalizasyon örtüleri,
-
Uygun bir kürek
-
Bir süpürge,
-
Uygun emici madde,
-
Uygun bir toplama kabı (sadece küçük miktarlar için)
Nakliyeci, donanımları, sürücüye, nakliye başlamadan önce temin etmeye, sürücü'de donanımlarını, nakliye sırasında yanında bulundurmaya zorunda olmalıdır.
Tehlikeli yüklerin, ambalajından, konteynerden veya tanklardan görülmeyen tehlikeleri vardır. Bu nedenle, ambalajın içindeki maddenin tehlikelerini gösteren bir dış tanımlamaya gereksinim vardır. Bu amaç için kullanılan belirteçlere "Tehlike Etiketi" adı verilir. Bu görülebilecek boyutlarda seçilebilen etiketler, renk, rakam ve sembolleri tehlikeli yük hakkında – en kolay yoldan – bilgi verir(ler).
Dökme yük içeren konteyner ve tank konteynerlerinin her iki tarafında (aracın her iki yanında ve arkasında) yüke ait tehlike etiketi bulunmalıdır.
Tanker veya üzerinde bir veya birden fazla tank bulunan nakliye birimlerine konan ikaz levhaları, itfaiye ve kurtarma hizmetleri için ek bilgiler içerir. Bu bilgilerin ADR'nin(de) ekinde belirtilen listede mevcut maddeye göre verilmesi şarttır. Çünkü o listede sıralanan maddelere " Maddenin tanımlanması için tanım rakamı" ve "Tehlikenin tanımlanması için bir tehlike numarası" belirlenmiştir.
Burada ; 40 Yanıcı veya kendi kendine ısınan veya kendi kendine ayrışan bir katı madde (Birleşmiş Milletler Tehlike Tanımlama Numarası –HIN)
3175 Madde numarası (Birleşmiş Milletler Tehlikeli Madde UN – Numarası) dır.
( Nakledilen yükle ilgisi olmayan ikaz levhaları kaldırılmalı veya kapatılmalıdır.)
(Ayrıntılı bilgi için Bkz: B.M. Tehlikeli Maddeler Acil Eylem Kod Listesi 2005 – Dangerous Goods Emergency Action Code List 2005)
Tehlike Tanımlama Numarası (The Hazard Identification Numbers – HIN) :80 olan (listeye bakınca korozif sıvı/likit olduğu anlaşılıyor) , UN No:2790 (%10'dan fazla ancak %80'den az asit içeren Asetik Asit Çözeltisi – olduğu anlaşılıyor /listeden bulunuyor) , Tehlike Sınıfı:8 (aşındırıcı – korozif) olan maddenin acil durum kartı'nın (kaza talimatının) ana ve alt başlıklarını (içeriğini) , bir örnek olarak , gözden geçirelim.
KARA NAKLİYATI İÇİN ACİL DURUM KARTI (KAZA TALİMATI)
Sınıf : 8
|
80 |
|
2790 |
YÜK
-
YAKICI SIVILAR, YANMAZ VEYA ALEVLENME NOKTASI 61 C DERECENİN ÜSTÜNDE, SU İLE TAMAMEN KARIŞTIRILABİLİR; HAFİF YAKICI
YÜKÜN ÖZELLİKLERİ
-
Çoğu zaman renksiz, algılanabilen kokulu sıvı
-
Suya tamamen karıştırılabilir
TEHLİKE CİNSİ
-
Hafif yakıcı , tahriş edici
-
Tutuşmaz veya tutuşma noktası 61 0C üzerinde
-
Buharları görünmez, havadan ağırdırlar ve tabana yayılırlar
-
Hava ile infilak edici karışımlar meydana getirir, bu özellikle boş, temizlenmemiş kaplar için geçerlidir.
-
Isıtma bir basıncın artmasına neden olur – patlama ve infilak tehlikesi- riski
-
Madde, göz, cilt ve solunum yollarını ağır tahriş eder
-
Bir yangında zehirli gazlar meydana getirerek ayrışabilir. Yangında meydana gelen duman, gazları veya buharlarının nefes yoluyla yapabilecekleri sağlığa zararlı etkisi kendini daha sonra da gösterebilir.
KİŞİSEL KORUNMA
-
Uygun solunum yolları koruyucu donanımları: gaz maskesi ve bir genel amaçlı filtre (ör: ABEK-P3)
-
Gözleri tamamen koruyan (kimyasallara karşı üretilmiş) koruyucu gözlük
-
Plastik veya lastik eldivenler ve botlar- çizmeler, hafif koruyucu giysiler / tulumlar
-
Temiz su bulunan göz banyosu şişesi
SÜRÜCÜLERİN GENEL HAREKET TARZI
-
Motoru durdurun
-
Tutuşturucu kaynakları (örneğin açık alev) yaklaştırmayın, sigara içme yasağı uygulayın.
-
Yola işaret koyun ve yolu kullananları uyarın – halkı tehlikeli bölgeden uzak tutun
-
Rüzgarın geldiği yönde durun (rüzgarı arkanıza alın)
-
DERHAL POLİS VE İTFAİYEYE HABER VERİN
SÜRÜCÜNÜN İLAVE VE /VEYA ÖZEL HAREKET TARZI
-
Eğer risk yoksa sızıntıyı durdurun
-
Sızan sıvıya, toprak, kum veya uygun başka bir madde ile set çekin, uzmana danışın
-
Eğer taşınan ürün bir su kaynağına veya kanalizasyon sistemine girmişse veya toprağı veya bitki örtüsünü kirletmiş ise itfaiyeye veya polise bilgi verin.
YANGIN – SÜRÜCÜ İÇİN YANGIN DURUMUNDA YAPILACAKLAR HAKKINDA BİLGİ
-
Yüke kadar yayılan büyük yangınlarda, söndürmeye kalkışılmamalıdır
İLK YARDIM
-
Ürün göze bulaşmış ise derhal akan bol su ile en az 15 dakika gözler iyice açılarak yıkanmalıdır
-
Ürün ile kirlenmiş giysilerin derhal çıkartılması ve cildin bulaşan yeri bol su ve sabun ile iyice yıkamak (ve sopra polietilenglikol ile en az 15 dakika temizlemek) gerekir.
-
Soluma, yutma veya gözlere veya cilde bulaşmadan meydana gelen belirtilerde hekim yardımı gerekir.
-
Ürünün cinsine göre, bir yangın durumunda oluşan buharları veya dumanları, gazları soluyan kişiler kesin olarak hemen zehirlenme belirtileri göstermezler.
-
Zehirlenme belirtilerinin gecikmesi nedeniyle ve güvenlik önlemi olarak hekim kontrolü gerekir
ACİL MÜDAHALE EKİPLERİ İÇİN EK BİLGİ
-
Suya tamamen karışabilirler
-
Bir yangın halinde kapları su püskürterek soğutun
-
Tercihen kuru kimyevi tozlu, köpük veya su spreyi kullanarak söndürün
-
Kesinlikle su jeti (kuvvetli ve sert şekilde) püskürtmeyin
TELEFONLA AÇIKLAMA İSTEME
Tel :
TR 1/1
YALNIZ KARAYOLU NAKLİYATI SÜRESİNCE GEÇERLİDİR
Kaynak
-
— , Storage of Hazardous Materials: A Technical Guide for Safe Warehousing of Hazardous Materials , first edition 1990, UNEP
-
Sander , Rudolf., Süselbeck, Dr.Gerhard., (Çev.U.S.D.), Tehlikeli Yük Taşımacılığı Temel Eğitimi, Uluslar arası Sürücüler Derneği – DEKRA Akademie İstanbul
-
Dangerous Goods Emergency Action Code List 2005, HMFire Service Inspectorate, Publication Section, London:TSO, 2005
-
"Recommendations on the Transport of Dangerous Goods Model Regulations" 13 th revised edition , published by United Nations, Geneva
Sander , Rudolf., Süselbeck, Dr.Gerhard., (Çev.U.S.D.), Tehlikeli Yük Taşımacılığı Temel Eğitimi, Uluslar arası Sürücüler Derneği – DEKRA Akademie İstanbul
Dangerous Goods Emergency Action Code List 2005, HMFire Service Inspectorate, Publication Section, London:TSO, 2005
"Recommendations on the Transport of Dangerous Goods Model Regulations" 13 th revised edition , published by United Nations, Geneva