GENEL PROFİL
Tarımsal faaliyetlerin gerçekleştirilebilmesi için birçok araç ve gereç, en eski çağlardan beri kullanılagelmiştir. Artan nüfus ile birlikte özellikle son 250 yıldır, tarımsal ürünlere olan talep de aşırı miktarda artmıştır. Malthus gibi bazı bilim adamları ve düşünürler ise nüfus artışı ve yiyecek artışı oranlarının dengelenmemesi durumunda ortaya çıkabilecek ciddi tehlikeleri ortaya koymaya çalışmışlardır. Açlık çağlar boyunca ve hala günümüzde bile insanoğlunun karşı karşıya bulunduğu en ciddi tehlikelerden biridir.
Tarlaları sürmek, tohumları ekmek, gübrelemek, sulamak ve ekinleri hasat etmek ya da toplamak için saban ve hayvan gücü ile birlikte mekanik birçok alet kullanılmıştır. Ancak sanayi devrimi ile birlikte, buhar gücünün yaygın olarak kullanılmaya başlaması, tarım sektörünü de yakından etkilemiştir.
Devrimle birlikte, hayvanların yürüttükleri işler çok daha hızlı, seri ve hatasız bir şekilde makinalar tarafından yapılmaya başlanmıştır. Daha sonra akaryakıtla çalışan diğer motorlu makinaların keşfiyle birlikte, hem verim daha da artmış hem de insangücüne olan bağımlılık giderek azalmıştır.
Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte, ekimden hasata kadar yapılan bütün işlerde makinalar kullanılmaktadır. Bu zamandan büyük bir kazanç sağlarken, verimlililk konusunda da çok ciddi katma değerler sağlamaktadır. Bu nedenle, gelişmiş tarım tekniklerinin uygulandığı çağdaş ülkelerde, nüfusun sadece çok küçük bir oranı çiftçilik yapmaktadır. Makinaların kullanılması, büyük arazilerin kolayca ekilmesini-biçilmesini sağladığı için tarımsal reformun gerçekleştirilmesini de kolaylaştırmıştır.
Tarım makinalarının kullanımı verimliliği arttırmaktadır ancak bunun yanında birçok tehlikeyi de beraberinde getirmektedir. Bu makinaları kullananların, iş sağlığı ve güvenliği bakımından tehlikeleri iyi tanımaları gerekmektedir.
ABD’de, makinalara ve yüksek teknolojiye dayalı tarım faaliyetleri sürdürülmektedir. Tarım sektörü ABD’de 100.000 kişi başına en çok ölüm görülen sektörlerden biridir. Bütün sektörlerin ortalaması (1980-1989) 100 bin kişi için 7,0 iken tarım için bu 22,9 olmuştur. Makinaların doğurduğu tehlikeler, gerçekten çok ciddidir.
ABD’de çiftliklerde yaşayan 19 yaş altındaki 2,000,000 çocuktan, her yıl 100,000 kadarı üretim ve çiftlikte yapılan işlerle bağlantılı bir sebepten ötürü kazaya uğramaktadır. Tarım, genç işçilerin çok görüldüğü bir sektördür. Makinalaşmanın bu kadar yoğun olması, beraberinde birçok risk getirmektedir.
ILO’nun 1921 tarihli Tarımda Asgari Yaş Sözleşmesinin tamamlayıcısı olarak görülebilecek 1973 tarihli 138 sayılı sözleşmesinde, 15 yaşı tamamlamak ve zorunlu eğitimi bitirmiş olmak bir sınır olarak görülmüş, ayrıca tehlikeli işlerde de 18 yaş altı yasak olarak kabul edilmiştir. Tarım makinaları, son derece tehlikelidir. Bu nedenle mevzuatta tarım makinaları için de 18 yaş sınır olarak kabul edilmelidir.
TEHLİKELER
Tarım makinalarının büyük bir miktarda güç kullanıyor olması, yaptıkları işin hem makinayı kullanan hem de etrafında ve yakınında duranlar açısından tehlikeli olmasına neden olmaktadır. Makinaları üretenler güvenlik konusunda önlemler alsalar da, işin doğası gereği bazı risklerden kaçınmak mümkün olmamaktadır. Tarım makinalarının neden olduğu kazaların önemli bir bölümü insan hatalarından kaynaklanmaktadır.
Birçok durumda kullanıcı, birşeyi unutmakta, risk almakta, uyarıyı dikkate almamakta, yeterince dikkatli davranmamakta ya da güvenlik kurallarına uymayı ihmal etmektedir. Kazalar çoğu zaman sakatlıklara ve hatta ölümlere neden olmaktadır. Bu nedenle tehlikelere karşı uyanık olmak ve önlem almak gerekmektedir.
Biçme makinası, traktör, öğütücü, biçer döğer, körük, kıyma makinası, matkap, balya makinası birbirinden farklı görünse de, benzer tehlikeler yaratmaktadırlar: Kesilme, parçalanma, makinaların içine çekilme veya çalışırken fırlattıkları nesnelere maruz kalma.
Tarım makinaları; keskin köşelere, dişlilere ve zincirlere, dönen millere, haraketli bıçaklara ve kaldıraçlara sahiptir. Makinaların üzerinde çalışırken düşme ve yakınında bulunma da yaralanmalara neden olabilmektedir.
Makinaların bazı tehlikeli parçalarının üzeri, işin gerekleri nedeniyle tamamen kapatılamaz. Makinaları kullananlar bakım için bazı koruyucu parçaları yerinden çıkardıktan sonra geriye takmamaktadır. Bu çok ciddi tehlikelere neden olmaktadır.
Genel olarak makinaların doğurduğu tehlikeleri aşağıdaki ana-başlıklar halinde toplamak mümkündür.
Kesme Noktaları
Tıpkı makaslarda olduğu gibi keskin iki yüzeyin birbirine güç kullanılarak yaklaştırılması tehlikeli noktalar oluşturur. Kesme amamcıyla yapılmış olan bıçaklar gibi toprağı delmek amacıyla kullanılan burgulu matkaplar da kesme noktaları oluşturur. Büyük bir güçle dönerek toprağı delen bu makinalar aynı zamanda birer kesme noktalarıdır.
Bu nedenle tarım işçileri bu konularda eğitilmeli ve tehlikeleri iyice öğrenmeleri sağlanmalıdır. Bu tür kesici ve delici makinalar aynı zamanda büyük bir güçle çalıştığı için yakın çevreye topraktaki çakıl ve taş gibi bazı sert nesneleri de fırlatırlar.
Kıstırma noktaları
Dönen iki parçanın tıpkı çamaşır makinalarının sıkmak için kullanılan merdanelerinde olduğu gibi nesneleri kıstırma noktaları oluşturması oldukça tehlikelidir. Kayış ve zincirlerle çalışan silindirik dişliler de yine aynı şekilde kıstırma noktaları oluşturular.
Elbette kendi başlarına hareket ederken bu parçaların oluşturduğu bir tehlike yoktur. Bu kıstırma noktalarına ellerin, parmakların ya da ayakların yaklaşması tehlikeli sonuçlar doğurmaktadır. Özellikle giyilen elbislere son derece dikkat edilmelidir. Yırtık, sökük ve bol elbiseler her zaman çok tehlikelidir. Sarkan kumaş parçaları, bu dönen parçalara yaklaşırken kişilerin haberi olmamakta ve bir anda parmakların, ellerin veya ayakların kısıtırılmasına neden olmaktadır.
Sıkışma noktaları
Özellikle hareket eden iki parçanın birbirinin içine geçmesi veya yaklaşması sırasında bazı önemli tehliekeler meydana gelebilir. Traktörlerin arkasına takılan ve bağlanan bazı parçalar vardır. Traktörler bu parçaları çekerken, bu parçaların üzerindeki makinalar kesme ve biçme gibi çeşitli işleri yaparlar. Bu parçalar traktöre bağlanırken motor hala çalışıyorsa eller ve parmaklar ani bir hareket sonucunda iki parçanın arasına sıkışablir.
Spiral yaylar
Yaylar genellikle esneklik özelliklerine sahip oldukları için tarım makinalarında da sıkça kullanılırlar. Bir güç ile esnetilmemişken ya da gerilmemişken bir tehlike arz etmezler. Ancak gergin durumdayken, gevşeme sırasında hareket yönlerine bağlı olarak kıstırabilir ya da sıkıştırabilirler. Bu nedenle spiral yaylarla da dikkat etmek gerekmektedir.
Hidrolik sistemler
Hidrolik makinalar çok yüksek basınç altında sıvılar içerirler. Bu nedenle bu sistemlere ayit olan parçalar sıkıştırılır, gevşetilir ya da çıkarılırken öncelikle basıncın alınması gerekir. İğne deliği kadar bir aralıktan bile jet hızıyla fışkıran basınçlı sıvılar insan derisini rahatlıkla delebilirler. Ayrıca unutmamak gerekir ki bu sıvılar genellikle çok sıcaktır. Hidrolik makinalarla ilgili çalışmalar yapılmadan önce sistemi çalıştıran motor kapatılmalı ve basınç alınmalıdır aksi takdirde çok tehlikeli kazalarla karşılaşmak olasıdır.