I- GENEL PROFİL
Kağıt yapımının M.Ö. 100 yıllarında Çin’de başladığı düşünülmektedir. Kendir, kenevir ve çimler hammadde olarak kullanılmakta ve taş havanlarda dövülmek yoluyla lifler ortaya çıkarılmaktaydı. Kağıt yapımı, bu liflerin birleştirilmesiyle gerçekleşmekteydi. 1850’li yıllarda kağıt yapımında sülfat, soda ve diğer kimyasalların kullanılmaya başlamasıyla seri üretim başladı. Bugün polypropilen ve polietilen gibi sentetik liflerin de kullanılması ile kağıt yapımı teknolojinin yoğun olarak kullanıldığı bir endüstri haline gelmiştir.
Kağıt, hayatın hemen her alanında kullanılmaktadır. Gazeteler, defterler, kartonlar, mukavvalar, süs kağıtları, el işi kağıtları, tuvalet kağıtları, havlu kağıtları ve kutular insanların günlük yaşantılarında sürekli olarak kullandıkları materyallerdir. Bunların herbiri farklı yöntemler uygulanarak elde edilmektedir.
Bugün dünya ölçeğinde en büyük ve önemli endüstrilerden biri de kağıt endüstrisidir. Ağaçların kesilmesi, kütükler haline getirilmesi, fabrikalara taşınması, mekanik ve kimyasal metodlar uygulanarak hamur haline getirilmesi ve kimyasal birçok süreçten geçirilerek kağıt ve türevlerinin üretilmesi düşünüldüğünde yaklaşık 3,5 milyon insan sadece bu iş kolunda istihdam edilmektedir. ABD dünyanın en büyük kağıt üreticisidir. Onunla birlikte Kanada, Çin, Japonya, Finlandiya, İsveç, Almanya Brezilya ve Fransa diğer büyük üretici ülkelerdir ve herbirinin üretimi 10 milyon tonun üstündedir.
Büyük üretici konumundaki ülkeler, aynı zamanda büyük tüketici durumundadırlar. Dünya ölçeğinde düşünüldüğünde kağıt sanayii, gerçekten de çok büyük yatırımların yapıldığı dev bir sektör konumundadır. Bugün 750 kişinin çalıştığı dev bir entegre tesisi kurmanın maliyeti, yaklaşık (bir buçuk milyar)1,500,000,000 Amerikan Doları’dır. Dünya ormanlarının, bu büyük üretim ve tüketim nedeni ile yok edildiği düşünülmektedir. Bunun yerine çevreciler, geri-dönüşüm ürünleri ve tarımsal ürünler kulllanılması konusunda önemli kampanyalar yapmaktadırlar.
II- KAĞITÇILIK SEKTÖRÜNDE KAZALAR, HASTALIKLAR VE TEHLİKELER
II.1. Kazalar
Bu endüstride en büyük kaza riskleri, kağıt yapma makinalarından, son derece ağır kütükler, kağıt rulolar ve balyalardan kaynaklanmaktadır. Makinaların arasına sıkışma, ağır objelerin düşmesi, elektrik çarpması, hidrojen sülfür gibi zehirleyici gazların soulnması, ısı ve kimyasallardan kaynaklanan yanıklar* ölümlere neden olmaktadır. Sektörel açıdan yapılan analizlerde, bütün sektörlerin ortalamalarına yakın değerlerde ölüm oranlarının varlığı ABD’de yapılan çalışmalarda ortaya konmuştur.
II.2. Hastalıklar
II.2.1. Kimyasal Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar
Kimyasal tehlikeler genellikle havadan kaynaklanır. Kağıt sektöründe çalışan işçiler arasında en yaygın görülen hastalık, akut ve kronik solunum yolları hastalıklarıdır. Yüksek konsantrasyonlarda klor, klor dioksit ve sülfür dioksite sunuk(maruz) kalmanın nedeni bir sızıntı olabilir. Bu kimyasallara sunuk kalanların akciğerlerleri tahriş olur ve iltihaplar akciğer hava keseciklerine akar ve mutlaka hastanede tedaviye gereksinim duyulur. Bu kimyasallara sunuk kalmanın sonucunda çok ciddi akciğer rahatsızlıkları görülebilir. Aynı zamanda bir kere bile solunulması, astım* hastalığına neden olabilir ve bu uzun süre sürebilir. Astıma neden olmasa bile nefes darlığı, öksürük ve burun-boğaz yanmasına neden olur. Bu hastalıklara daha çok ağartma birimlerinde, hamurlaştırma birimlerinde ve klor dioksit gib kimyasalların yoğun olarak kullanıldığı birimlerde çalışanlar yakalanır.
Kütüklerin, ağaç parçalarının, dalların arasında yer alan bazı mikro organizmalar aşırı duyarlılık pnömonisine* ve bagasossis* gibi hastalıklara neden olurlar. Şeker kamışından elde edilen liflere bagasse denir ve bu lifler adı geçen hastalığa neden olurlar.
Aynı zamanda asbeste sunuk kalmanın sonucunda da asbestoz* hastalığı görülebilir. Bununla birlikte paslanmaz çelik metla kaynaklarının çıkarttığı dumanlarda tehlikeli olabilir.
Kağıt endüstrisinde çalışan işçilerde görülen diğer hastalıklar ise kimyasallar ve ısıdan kaynaklanan yanıklar ve kontakt dermatitlerdir*. Kalsiyum hidroksit ve hamurlaştırma sırasında kullanılan kimyasallarla ısınan çok sıcak hamurun, cilde temas etmesi ciddi yanıklar meydana getirmektedir. Biyositler, yapışkanlar, mürekkepler, köpürmeyi önleyen kimyasallar ve diğer kimyasal maddeler kontakt dermatitlerin* en önemli nedenleridir.
II.2.2. Fiziksel Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar
Kağıt endüstrisinde yoğun olarak büyük makinalar kullanılmaktadır. Kütüklerin taşınmasından hamur haline getirme sürecine, kurutmadan kimyasallarla işleme tabi tutma süreçlerine kadar her yerde dev makinalar kullanılır. Bu makinaların yarattığı gürültüler bazen tahammül edilemeyecek kadar çok olabilir. Eğer önlem alınmaz ve çok uzun yıllar bu gürültüye sunuk kalınırsa sonunda sağırlıklar ortaya çıkar.
*
Asbestoz, Lif şeklindeki silikat minerallerinin neden olduğu bir tür pnömokonyozdur. Asbestoz, mesleki ya da çevresel olarak, asbestozun doğrudan kullanımı ya da dolaylı olarak asbestoza sunuk kalma ile gelişir. Tekstil ve izolasyon işçilerinde asbestozis, madencilere göre daha çok görülür.
Astım, solunum yollarının ataklar halinde gelen tıkanmaları ile kendini gösteren kronik bir hastalığıdır. Astımda solunum yollarının şişmesi ve tıkaçların oluşması sonucu havanın akciğerlere girip çıkması engellenir. Hastalar ataklar arasında kendilerini iyi hissederler. Ataklar sırasında öksürük, göğüste sıkışma hissi, solunumda hızlanma, hırıltı ve nefes darlığı olur. Astımlı hastalar çevredeki birçok maddeye astımlı olmayanlara göre daha duyarlıdır. Bu uyarılar hastalarda hırıltı ve öksürüğe yol açar.
Bagassosis, uzun süreden beri balyalanmış ve depo edilmiş olan şeker kamışından çıkan tozlardan ileri geçen bir akciğer hastalığıdır. Küflü tozlardan gelen allerjik bir hastalık da olabilir.
Kontakt dermatit, derinin bazı maddelerle teması sonucu oluşan bir reaksiyondur. Bu reaksiyonların % 80’ i tahrişe bağlı reaksiyonlar (örneğin: bulaşık yıkama sonucu oluşan el gibi), % 20’ si de allerjik reaksiyonlardır. Reaksiyon temastan hemen sonra oluşmaz. Temas sonrası 1-3 gün sonra oluşan belirtiler genellikle 1 hafta veya daha sonra kaybolur. Deri kırmızı, kaşıntılı, iltihaplı ve kabarcıklı bir hal alır. Reaksiyon genellikle temas yerinde en yoğundur; derinin diğer bölgelerinde de olabilir.
Pnömokonyoz, genellikle bazı özel iş koşullarında çalışan kişilerde inorganik toz yada zerrecikli maddenin akciğerlerde depolanması ve buna bağlı olarak gelişen doku reaksiyonu ile ilgili durumdur. Asbestos ve silikoz bu gruba giren hastalıklardandır.