Havai Çalışma Platformları ve Güvenli Ankraj (Bağlantı) Yerleri

“Bilmediğini bilmek en iyisidir. Bilmeyip de bildiğini sanmak tehlikeli bir hastalıktır⁽¹⁾ .”

Lao-Tzu

Kaldırma ekipmanlarında güvenlik neden önemlidir ?

Herhangi bir makina ile çalışmak tehlikeli olabilir. Özellikle hareketli makina(lar) birçok yönden yaralanmalara neden olabilir. İnsanlar makinaların hareketli parçalarına, düşen, çıkan veya fırlayan bölümlerine çarpabilir ve yaralanırlar. Vücudun bazı bölümleri, bazı uzuvlar makaralar, kayışlar, zincirler ve kasnaklar arsına sıkışabilir. Keskin kenarlar kesilmelere ve derin yaralanmalara neden olabilir. Sivri parçalar cildi delebilir ve parçalayabilir. Pürüzlü yüzey parçaları sürtünme ve aşınmaya neden olabilir. İnsanlar makinaların sabit veya hareketli parçaları ile duvar veya bir başka nesne arasına sıkışarak ezilebilir, birbirine geçmiş hareket eden iki parça vücudun herhangi bir yerinin kesilmesine neden olabilir. Makinenin parçaları, malzemeler ve emisyonları (örneğin buhar veya su gibi) yanıklara ya da haşlanmalara neden olacak kadar / yeterince sıcak ya da soğuk olabilir ve ayrıca elektrik; elektrik çarpmasına ve yanıklara neden olabilir⁽²⁾ .

Ekipman veya ona ilave edilen çalışma sepeti gibi ekler güvenilmez duruma gelebilir, yetersiz kalabilir ve üzerinde çalışanlar veya yükler düşebilir. Bunlarda – kötü durumda olması nedeniyle- (başka) arızalar gelişebilir veya (uygun) bakım ve onarım olmaması ya da makinelerin ve ilave edilen çalışma parçalarının – deneyimsizlik veya eğitim eksikliği ile- yanlış kullanılması nedeniyle yaşamsal tehlike oluşturabilir.

Neden yükseğe çıkılıyor ?

İşyerlerinin inşaası, çelik konstrüksiyonların, dış cephe kaplama panellerinin montajı /de-montajı, kazan, tank, boru köprüsü inşası ve montajı ve buralarda kesmek, kaynak ve taşlama işleri, tersanelerde yapılan çeşitli faaliyetler, bina dış cephelerinin temizliği (çatı, duvar, cam vb.), bina içi yüksek alan temizlikleri (tavan, aydınlatma, dolap üstleri vb.), elektrik iletim / enerji hattı, direk ve trafoların montaj ve bakımı, baz istasyonları, yüksekte olan aspiratör, havalandırma sistemi, tavan altı vinçi gibi makina ve ekipmanların bakım ve onarım işlerinde, bayrak asma, inşaat sonrası temizlikler vb. işlerinde; kaldırma makina ve ekipmanları, bunlara ilave edilen(takılan) ya da asılan çalışma sepetleri ve havai çalışma platformları ile hemen hemen her sektörde (yaygın bir şekilde) yüksekte çalışılmaktadır ⁽³⁾ .

Yüksekte çalışma nedir?

Seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma; yüksekte çalışma olarak kabul edilir. (Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği yönetmeliği Ek-4. M.A.1).

Yüksekte çalışma tehlikeli mi?

SGK istatistiklerine göre Türkiye’de 2012 yılında 744’ü ölümle sonuçlanan toplam 74 871, 2013 yılında ise 1336’sı ölümle sonuçlanan 191 389 iş kazası bildirilmişitir. Bunlardan 29 995’i “kayma veya tökezleme – düşme – kişilerin düşmesi ile ilgili iş kazasıdır. Bu kazalarda 278 çalışan hayatını kaybetmiştir. Bu istatistiklerden – ne yazık ki – yüksekten düşme ile kaç çalışan iş kazası geçirdiği çıkartılamıyor ya da bu istatistiklerde belirtilmemiştir. Buna karşın; İngiltere’de (UK) 2012/13’de 150 (100 000 işçi başına 0,51 ölümcül yaralanma oranına denk gelmekte), 2013/14’de ise 133 (100 000 işçi başına 0,44 ölümcül yaralanma oranına denk gelmekte) ölümle sonuçlanan iş kazası olmuştur. Bu ülkede 2013/14 döneminde 5952 yüksekten düşme kazası olmuş ve bu kazalarda 19 kişi yaşamını yitirmiştir. Burada çıkartılabilecek –güvenilir – sonuç ; ölümle sonuçlanan iş kazalarını yaklaşık on’da üç’ü (%29) yüksekten düşme sonucu oluşmustur^(4,5) .

Çalışanlar neden (yüksekten) düşüyor ?

Bazı somut örnekler aşağıda belirtilmiştir. Bu örneklerden çıkan sonucu şu şekilde özetlemek olasıdır:

Bilgi Eksikliği,
İş Güvenliği Kurallarının Uygulanmaması,
Mühendislik Eksikliği,
Yetersiz Kişisel Koruyucu Donanım,
Yetersiz Kontrol ve Bakım Programı ,
Yetersiz/ Düşük Kaliteli Malzeme Alımı,
Güvensiz Çalışma Yöntemleri ⁽⁶⁾ ,

Konu (son yıllarda yaygın hale gelen bir) yüksekte çalışma şekline (vinç ve çalışma sepeti) odaklayarak örneklendirilebilir mi?

Olay 1 : Antalya’da yat tersanesinde iş kazası (08.05.2012)

Antalya Serbest Bölge’de faaliyet gösteren bir yat tersanesinde çalışan 21 yaşındaki işçi Mustafa Çağın, vinç sepeti vidasının yerinden çıkması sonucu 8 metre yükseklikten düşerek ağır yaralandı ^(7,8,9) .

100000000000022700000264BE488CE5

Resim1 : Vinç sepetinin bağlantı piminin /vidasının yerinden çıkması ^(7,8,9)

Olay 2 : Samsun’un Bafra ilçesinde vincin sepetinden düşen işçi ağır yaralandı (05.03.2014)

10000000000001EB0000012515C5D4BD

Resim 2: Çalışanın düştüğü vincin sepetinin durumu^(10,11,12)

10000000000001EB00000125E88CC099

Resim 3- Vinç sepetinin durumu ve sepet kasasında –olasılıkla- kullanılmayan bel tipi emniyet kemeri ^(10,11,12)

Samsun-Sinop karayolu Bafra girişinde bir benzinliğin çatısında çalışmak için vincin sepetine binen Yetiş Aydın (46), 5 metre yükseklikten önce parke zemine, oradan da karayolları yol çalışması için kazdığı 1.5 metrelik çukurun içine düştü.. . Sepette bulunan işçinin emniyet kemerini takmadığı ve sepetin ters dönmesi üzerine yere düştüğü ileri sürüldü^(10,11,12) .

Olay 3: Akıma kapılan görevli hayatını kaybetti (13.01.2015)

Adana’da elektrik direğindeki arızayı gidermek isteyen TEDAŞ görevlisi Alaaddin Göngör (35) sepetli vince binerek direkteki arızayı gidermek istedi. Bu sırada direğe dokunan Güngör akıma kapılarak vincin sepetine yığılıp kaldı ^(13,114,15) .

1000000000000393000004000AF725AF

Resim 4 – Vinç sepetinde elektrik akımına kapılan görevli ^(13,14,15)

Olay 5 – Otopark inşaattında yerinden çıkan vinç sepetinden düşen 3 işçi yaralandı

(3.3.2015).

1000000000000258000001904E3E3D62

Resim 5 – Vinçten çıkan / düşen sepet ve yaralılar^(16,17,18)

1000000000000294000001B6C8FFB379

Resim 6- Vinç bomundan çıkan çalışma sepeti^(16,17,18)

Bir çelik firmasında çalışan ve (Manisa Büyükşehir Belediyesi) otopark inşaatının tepesinde çelik konstrüksüyonları monte etmeye çalışan işçiler; 32 yaşındaki Cihat Aydın, 33 yaşındaki Hüseyin Erben ve ustabaşı, 40 yaşındaki Kemal Yolcu öğle yemeğine gitmek üzere, vinç ile zemine inmek istedi. Vincin ucunda takılı yaklaşık 1 metrekarelik demir sepetin, piminin yerinden çıkması sonucu 3 işçi, 4 metre yükseklikten düştü ^(16,17,18) .

Vinçlerde, havai çalışma platformları/ sepetlerde iş kazalarının nedenleri?

1-Üretim hatasından doğan iş kazaları:

Bomlar, taşıyıcı şase gövdeleri, çelik halat ve zincirler gibi parçalarının malzemelerinin yanlış, boyutlarının gerekli ölçülerde seçilmemiş olması; uygun kaynak malzemesi kullanılmaması; hatalı parça imalatı; yanlış yapılmış ısıl işlemler gibi üretim şekil ve teknikleri; Hidrolik silindir ve piston ölçülerinin yanlış hesap sonucu uygun ölçülerde imal edilmemesi; Makina üzerine gelebilecek kaçak akımın önüne geçebilmek için gerekli teknik önlemlerin alınmamış olması, sepet kumandasındaki acil durdurma ( emergensi ) butonunun rahat müdahale edilebilecek görünür bir yerde bulunmaması gibi üretimden gelen hatalar kaza ve arızaların sebepleri arasına girebilir

2- Olumsuz dış etkenlerden kaynaklanan iş kazaları:

Vinç, havai çalışma platform ve çalışma sepeti üreten ve kullanan insanların çalıştıkları işyerlerindeki sıcaklık, nem, olumsuz hava akımı, yetersiz aydınlatma ortamı, yüksekte çalışma, gürültü, ve kimyasal etkenlerin çalışan insanların ilgi ve dikkatlerinin dağılmasına yol açtığı gibi duyu organlarının yetersiz kalmasına ve güvensiz davranışlara yol açmaksı.

3- Çalışanların fiziyolojik ve psikolojik kapasiteleri

Çalışan insanın bedensel, zihinsel ve sinirsel yapısı, kulak, göz ve burun gibi duyu organlarının hassasiyeti, yapmakta olduğu işteki dikkat, kapasite, performans ve verimini olumlu ya da olumsuz şekilde etkilemektedir.

1000020100000352000003BD3CBE785E

Resim 7a- İşyerinde kullanılan bir vinç sepeti

10000000000002FC00000400E7D90320

Reim 7b- Vinç sepetinin gevşeyen bağlantı yerlerinin tutturulması (Denetim sonucu görülen)

4- Teknik kontrol ve bakımın yetersiz oluşu

Vinç ve çalışma sepeti gibi diğer aksesuarlarında, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ‘nde belrtildiği gibi; kullanım koşul ve sıklığına göre belirlenen-en geç yılda bir) periyodik kontrolleri ile aylık, haftalık kontrol ve bakımlarının yaptırılmaması.

Sepetli çalışma platformlarında yaşanan iş kazaları göz önüne alındığında en fazla dikkat gösterilmesi gereken kontrol ve bakımları şöyle sıralamak gerekmektedir;

A-Halat, zincir kontrol ve bakımları,

B-Sepetteki kumanda kutusu butonları ile acil durdurma( Emergensi) butonunun kontrol ve bakımları,

C-Kule dönüş limit swıch ve sensör devre kontrolleri.

D-Sepetlerin, bağlantı yerlerinin, korkulukların bakım ve onarımları,

E-Araç freni ve teker lastiklerinin kontrolleri.

F-Ana elektrik panosundaki kaçak akım rölesi ve sigorta kontrol ve bakımları^(19,20) .

Yüksekte çalışmanın yöntemi nasıl olmalı ?

Yerden yüksekte yapılan çalışmalarda alınmayan güvenlik tedbirleri çok ciddi yaralanma ve ölümlü kazalara sebep olabilmektedir. Yüksekte çalışmaya başlamadan önce, doğru bir seçim yapılmalı ve düşme riskini ortadan kaldırmak için neyin, nasıl kullanılacağı belirlenmelidir ⁽⁶⁾

Yüksekte çalışacak kişinin seçimi; çalışacak kişinin yükseklik korkusu, baş dönmesi, görme kusuru, şeker hastalığı, epilepsi, yüksek tansiyon, denge kusuru veya bozukluğu gibi kronik bir hastalığı olup olmama durumu, kontrol edilmelidir. Ayrıca;

Yüksekte çalışma güvenliğini etkili şekilde yürütebilmek için şu konulara eğilmek gerekir;

•Yüksekte çalışmayı gerektiren bütün noktaları belirleme,

•İşe başlamadan iş öncesi risk analizi yapmak,

•İşe başlamadan güvenli bir çalışma planı yapmak,

•Güvenli çalışma metotlarını ve önlemleri belirlemek,

•Olası ise yüksekte çalışmaktan kaçınmak,

(İşin mümkün olduğu kadar fazla bölümü yerde tamamlanmalıdır.)

•Kaçamıyorsanız, korkuluklar, iskeleler, platformlar yada mobil araçlar ile çalışmak,

•Bu araçların sağlanamadığı durumlarda düşmeyi engelleyecek KKD ile çalışmak,

•Çalışanları gerektiği gibi eğitmek⁽⁶⁾ .

10000000000000F70000021AB63159BA 10000000000000B6000001318CC57FE5

Resim 8 a, b- Vinç sepetinin uygun bağlanması ve emniyet kemerinin takılabileceği 2260 kg’a dayanıklı ankraj/bağlantı noktası

Yükseğe çıkılarak çalışacakları taşıyan ekipmanlar

Tüm ekipmanların eğitimli ve yetkin – yetkili kişi tarafından ilgili kontrol formu ile her çalışma günü öncesi kontrol edilmesi şarttır. Burada irdelenmesi gereken durumlar:

Yüksekte yapılacak çalışma için iş talimatı- iş izin sistemi– yapılmış mı?
Yüksekte yapılacak çalışma için risk analizi yapılmış mı?
Yüksekte çalışacak personel (ve gözlemci) yüksekte çalışma eğitimi almış mı?
Eğitim sonrası sınav yapılmış mı, Başarı puanı %80 üzerinde mi?
“Kişisel koruyucu donanım KKD teslim formu’na eklendi mi?
“Personel yüksekte çalışma izin formu” bu (iş izin)forma eklendi mi?
Yetkili teknisyenler tarafından kullanılacak ekipmanın “periyodik bakım kayıtları” bu forma eklendi mi?

Bu sorular olumlu cevaplanmadan yüksekte çalışamazsınız..! Çalışılırsa yukarıda belirtilen kazaların benzerleri her an olabilir ⁽⁶⁾ .

Eğitim ve Öğretim

“İnsan kendine değer verildiğini hissettiği an, o anda iyilik ve güzellikle her şeyi yapmaya hazır hale gelir.” “Motive edici sözlerimiz de bir işe yaramadı” teorisi doğru değildir. Bir damla suyla insanın susuzluğu geçmez ⁽²¹⁾ .

Çalışanlar yaptıkları işlerde kullandıkları tüm iş ekipmanları ve çalışma yöntemleri konusunda eğitilmeli, eğitimler periyodik olarak yinelenmelidir.

Çalışanlar; çift lanyardlı (halatlı) parşüt tiürü emniyet kemeri gibi uygun koruyucuyu şeçmeyi, takabileceği yerleri önrenmeyi, kullanmayı ve, koruma ve korunmayı bilmelidirler⁽⁶⁾ .

1000000000000400000002FC68F45EE6

Resim 9 a – Emniyet kemerinin –yanlış – bağlandığı yer

10000000000003E9000002EB4BD52F25

Resim 9b – Çalışma sepetinde emniyet kemerinin sepette bağlanması gereken yer

Not: Her bir ankraj noktası 2268 kg (5000 lb)’lık bir kuvvete dayanabilecek sağlamlıkta olmalıdır. Standardlara uygun olarak üretilmiş paraşüt tipi emniyet kemeri ve yaşam hattı kullanılmalıdır

İmalatçının belirlediği ankraj (bağlanma) noktaları kullanılmalıdır

Yüksekte çalışmaya başlamadan önce ayakkabılarda biriken çamur, yağ, gres vs. gibi kaymaya neden olabilecek atıklar temizlenmelidir. Emniyet kemerinin bağlandığı yer vücut ağırlığını taşıyabilecek sağlamlıkta olmalı, emniyet kemeri halatı yeterince kısa tutulmalıdır. Yüksekte çıkıntılı uçlara basılmamalı, esnek ve yaylanan parçalar üzerinde yürünmemelidir.

Sepetle yapılacak çalışmalarda, uygun sepet, uygun sapan ve uygun vinç kullanılmalıdır. Sepetin hareket esnasında alabora olmaması için sapan bağlantılarının mutlaka kilitli olması gereklidir⁽⁶⁾ .
100000000000016F000000F22B56899E

Resim 10 – Çalışma sepeti ve emniyet kemerinin uygun kullanılması ⁽²²⁾

10000000000002BC0000020DC438C482

Resim 11- Vinç sepetinin ve emniyet kemerinin uygun kullanılması

Mobil vinç operatörleri çok sakin ve dikkatli olmalıdır. Yüksekte çalışma var iken başka herhangi bir işle uğraşmamalıdır. Vince yalnızca bir kişi, vinç operatörünün en iyi göreceği yerden işaret vermelidir. Vinç operatörü bom çıkarken sepeti tutan kanca ile bom arasındaki halatların mesafesini kontrol etmelidir .

Aşırı soğuk, rüzgar, yağmur gibi hava şartları dikkate alınmalıdır. Yüksekte yapılan geçici işler, işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak uygun hava şartlarında sürdürülmelidir.

Sonuç

Havai çalışma platformları, vinç, platform ve sepetlerle yapılan yüksekte çalışma sonucu olan, ağır yaralanma ya da yaşamın yitirilmesiyle sonuçlanan iş kazalarının tamamını önlemek olasıdır.

Herhangi bir ekipmanı kullanmaya başlamadan önce oluşabilecek riskler ve bu risklerin nasıl yönetileceğini (halledilebileceğini / icabına bakılacağını) düşünmek ve bilmek gerekir. İş için doğru ekipman seçilmeli, uzman kişilerden yararlanılmalı, çalışanlar yeterli ve yetkin duruma getirilmeli. Zorunlu olmadıkça yüksekte çalışma yapılmamalıdır. İşin mümkün olduğu kadar fazla bölümü yerde tamamlanmalıdır. Her ne sebeple olursa olsun 1,2 m üzerine çıkıyorsak koruyucu donanım kullanılması gerekir. Asla yalnız çalışmaya izin verilmemeli; gözlemci, her aşamayı izlemeli, yardımcı olmalıdır. İş şansa bırakılmamalıdır.

10000201000003A80000028BE65B191A