{MADDE 1.- Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Kanun No. 4857 Kabul Tarihi:22.5.2003 }
Görünür ışınlar, frekans ve dalga boyu tayfının orta kısmına düşer. Bu ışınlar işyeri yöneticilerini de yakından ilgilendirir. Çünkü yapılan işin incelik ve kalitesini etkiler. İyi aydınlatma ürünü artırmaya, telefi azaltmaya ve kaliteyi yükseltmeye neden olur. Aynı zamanda, iyi aydınlatma, işlemlerin sağlıklı, temiz ve düzgün olmasına katkıda bulunur.
En iyi çalışma ortamını sağlamak için, kişilerin performansını ve verimliliğini etkileyen tüm çevre koşullarının kontrolü zorunludur. Bu koşullar arasında ışık ve aydınlatma, işçilerin çabuk, doğru, rahat ve güvenli görmesi açısından önem taşır. Gerçekten kişisel davranışlar, performanslar ve başarılar aydınlatmaya bağlı iyi görmenin sonuçlarıdır. Işık ve aydınlatma çevrenin objektif ve fiziksel durumu olduğu halde görme kişiye bağlı fizyolojik ve psikolojik bir olaydır.
Özet olarak; iyi bir aydınlatma, görmedeki çabukluk ve doğruluk, bir yandan zaman kazancı sağlarken, yetersiz aydınlatma ise verim düşüklüğü yanında işçinin moral ve fiziksel sağlığı üzerinde kötü sonuçları olacaktır.
İyi aydınlatma nedir? İyi aydınlatma için bir çok faktör gözönünde bulundurulmalıdır (Işığın rengi, yayılması, yönü ve miktarı gibi). Aydınlatılan yüzeyin yapısı da önemlidir. Koyu gri, kirli bir yüzey, üzerine düşen ışığın ancak yüzde 10-12’sini yansıtırken, açık renkli temiz bir yüzey yüzde 90’dan fazlasını yansıtabilir.
Aydınlatma kolayca görmeyi sağlayacak derecede parlak ve yayılma yönü de göz(ü) kamaştırmayacak şekilde olmalıdır. Aynı zamanda aydınlatma düzeyi kolay görmeyi sağlayacak derecede yüksek olmalıdır.
(Göz kamaşması görmeyi güçleştirip çalışma kapasitesini düşürmekle kalmayıp kazaların artmasına da neden olur. Devamlı göz kamaştıran ışık altında çalışma ise, göz bozukluklarına yol açabilir. Bu nedenle istenmeyen göz kamaşmalarından gözü korumak gerekir.)
Aydınlatma üzerinde durulması gereken hususlardan biri de görüş alanı içinde görmeyi engelleyen ya da rahatsızlık yaratan ışığın parlaklığıdır. Bu parlaklık doğrudan ya da yansımayla olabilir. Göz kamaşmasının önlenmesi için, ışık görüş hattının yeterince yukarısına yerleştirilir veya donuk (opak) ya da yarı şeffaf bir malzeme ile kaplanır.
Işığın göz kamaştırması bir yüzeyin ışık kaynağının görüntüsünü direkt olarak görüş hattına yansıtmasından kaynaklanabilir (Örneğin: parlatılmış kontrol panoları (tabloları) veya makina göstergeleri). Parlatılmış veya düzgün yüzeyler yerine biraz daha mat yüzeyler tercih edilerek bu yansımalar önlenebilir.
Yansıma olayı, görüş alanı içinde aşırı derecede aydınlatılmış bir alanın bulunması kadar kötüdür. Karanlık ve yansıtmayan bir yüzeyin ortasındaki oldukça yansıtıcı beyaz bir kağıt ve çok aydınlatılmış kontrol panosu (veya göstergesi) veya karanlık ve kirli bir makinanın parlak kısmı iki örnek teşkil edebilir.
Bu durumları önlemek için makina (vb.) yüzeyleri çok parlak yerine biraz daha açık mat veya koyu(renk) seçmek gerekir. Yüzeyler arasında renk kontrastının olması tercih edilir.
Her ne kadar bazı işlerde gölgelenmeleri önlemek için çift yönlü aydınlatma gerekirse de bazı işler için kontrastlı aydınlatma gereklidir. Bu durumlarda esas zemin ışığını iyi yayılmayı sağlayacak ve göz kamaştırmayacak şekilde muhafaza ederken, gölgelenmeleri azaltmak ya da yok etmek için de küçük bir ışık kaynağı ilave olarak kullanılır. İş ile zemin arasındaki çok fazla parlaklık kontrastı, doğrudan gelen veya göz kamaştırıcı yansımalar kadar zararlı ve dikkat dağıtıcıdır.
Işık kaynağındaki herhangi bir kirlilik, kaynağın yaydığı ışığın miktarını önemli derecede azaltır. Sanayide, ışık kaynaklarının tozlanması , aydınlatmanın altı ayda % 50 azalmasına, tozlu ortamda ise daha çok azalmasına neden olur. Bu nedenle, ışık kaynaklarının temiz oldukları zaman ölçülen aydınlatma şiddeti yapılan iş için ancak yeterli ise, kaynaklar kirlendiklerinde aydınlatma şiddeti çok düşük ve yetersiz olacaktır. Işık kaynaklarının düzenli bir şekilde temizlenmesi ve bakımı için bir program hazırlanması kaçınılmaz bir zorunluluktur.
|
AYDINLATMA İYİ BİR AYDINLATMANIN ÇALIŞANLAR ÜZERİNDEKİ OLUMLU ETKİSİ ŞÖYLE ÖZETLENEBİLİR:
|
IŞIK – AYDINLATMA
Işık, öteki fiziksel olaylar gibi, belirli birimlerle ölçülebilen kendine has özelliklere sahiptir. Temel fotometril birimler aşağıda belirtilmiştir:
Işık şiddeti : (nokta şeklindeki kaynağın belirlenmiş yönde ışık yayını). Birimi : mum. Işığın temel birimi. Fiziksel olarak “platinin katılaşma temperatüründeki siyah cismin yaydığı ışık şiddetinin 1/60’ının izdüşüm alanı” diye tanımlanır.
Işık akısı: (bir kaynağın belirli bir açı içerisinde yaydığı ışık miktarı). Birimi : lümen.
Aydınlanma şiddeti: (bir yüzey üzerine düşen ışık akısının yoğunluğu). Birimi : lüks.
Üç birim arasındaki bağlantılar. Varsayılan bir kürenin merkezine yerleştirilmiş bir mum şiddetindeki nokta – kaynak bir radyanlık yüzeye 1 lümen şiddetinde ışık akısı yayar, kürenin 1 metre kare yüzeyinde 1 lüks’lük aydınlanma olur.
Parlaklık: Işığın ışıklı cisimden yayılması veya bir yüzeyden yansımasını algılama ölçüsüdür. Birimi: apostilb ( 1 apostilb = 1 lüks aydınlatmada tam beyaz yüzeyin (%100 yansıma) parlaklığı).
Kontrast: İki parlaklığın oranıdır.
AYDINLATMA ŞİDDETİNİN ÖLÇÜLMESİ
Yukarıda açıklandığı gibi aydınlatma şiddetinin birimi lüks’tür ve lüksmetredenilen cihazla ölçülür.
Lüksmetre, ışık enerjisini elektrik enerjisine dönüştüren bir foto elektrik pil ile, lüksel olarak kalibre edilmiş çok duyarlı bir miliampermetreden oluşmaktadır. Lüksmetrenin filtre sistemi, spektral duyarlılığı insan gözünün spektral duyarlılığının aynı olacak şekilde yapılmıştır. Lüksmetre ile çalışmak çok kolaydır: Aydınlatma şiddetini ölçmek istediğimiz yüzeye doğru lüksmetrenin dedektörünü çevirmek, bazı cihazlar için uygun aralığı seçmek) ve göstergeden lüks değerini okumak yeterlidir.
AYDINLATMA ŞİDDETİ
İşçinin iyi performans gösterebilmesi için işyeri aydınlatma şiddetinin optimum’da olması gereklidir. Gerekli aydınlatma şiddeti ile yapılan işin çeşidine bağlıdır. Tablo 1 , 2 , ve 3 sıraile günışığı ve yapay aydınlanma için öngörülen temel değerler verilmiştir.
|
İş Sınıfı |
İşçiler tarafından işlenen maddelerin ve diğer eşyaların minimum büyüklükleri |
|
I. |
0,2 mm’den küçük |
|
II. |
0,2 mm – 1 mm |
|
III. |
1 mm – 10 mm |
|
IV. |
10 mm – 100 mm |
|
V. |
100 mm’den büyük |
|
VI. |
İri ve hacimce büyük maddeler |
Tablo:1 İş sınıfı
Yukarıdaki iş sınıflarına göre aydınlatma şiddeti standardları Tablo 2 ve 3’de verilmiştir.
|
İş Sınıfı |
Lüks olarak aydınlanma şiddeti Müsaade edilebilen minimum |
Önerilen (tercih edilen) |
|
I. |
200 |
280 |
|
II. |
150 |
200 |
|
III. |
100 |
150 |
|
IV. |
60 |
100 |
|
V. |
40 |
60 |
|
VI. |
20 |
40 |
Tablo : 2 Gün ışığı için temel aydınlanma şiddeti
|
İş sınıfı |
Önerilen ortalama aydınlanma şiddeti (lüks olarak) |
Önerilen ortalama aydınlanma şiddeti (lüks olarak) |
İşyerinde müsade edilebilen minimum aydınlanma şiddeti (lüks olarak) |
İşyerinde müsade edilebilen minimum aydınlanma şiddeti (lüks olarak) |
|
|
Birleşik aydınlanma (Genel + yerel) |
Sadece genel aydınlatma |
Birleşik aydınlanma (Genel + yerel) |
Sadece genel aydınlatma |
|
I. |
En az 1000 |
En az 300 |
500 |
300 |
|
II. |
300 – 1000 |
150 – 300 |
300 |
125 |
|
III. |
150 – 300 |
80 – 150 |
75 |
50 |
|
IV. |
50 – 100 |
40 – 80 |
40 |
20 |
|
V. |
– |
20 – 40 |
– |
10 |
|
VI. |
– |
10 – 20 |
– |
5 |
Tablo: 3 Yapay aydınlatma için temel aydınlatma şiddeti standartları
Çeşitli Görme Şekilleri İçin Önerilen Aydınlatma Şiddetinin Enalt Değerleri
|
Görme Şekli |
Bakılan Yerdeki En Az Aydınlatma Şiddeti LÜX* |
Tipik Örnekler |
|
Genel görme |
20 |
Emin olarak yürümenin sağlanması. (Örneğin: Az gidip gelme olan koridorlar). |
|
” “ |
100 |
Kazan dairesi (Kömür verme ve kül alma işleri), kaba malzeme ambarları, depoları, soyunma yerleri. |
|
Bayağı, kaba |
150 |
İş masalarında ve ve tezgahlarda yapılan kaba işler ve ayıklama işleri, depo edilmiş malzemelerin genel incelenmesi ve sayımı, ağır makinaların montajı. |
|
Oldukça kritik |
300 |
İş masalarında ve tezgahlardaki orta derecede zor işler, ayrıca aynı derecede montaj ve kontrol işleri, genel ofis-büro işleri, okuma yazma ve kaydetme işleri. |
|
Kritik |
700 |
İş masalarında ve tezgahlardaki hassas işler, aynı derecede montaj ve kontrol işleri, çok hassas boyama işleri, koyu kumaşların dikilme işleri. |
|
Çok kritik |
1500 |
Hassas parçaların montaj ve kontrolü, takım ve mastar imali, bunların kontrolü, hassas taşlama işleri. |
|
Çok zor veya önemli |
3000 |
Saat imali ve tamiri, buna benzer çok hassas işler. |
-
Bu rakamlar, işyerlerinde elde edilen aydınlatma şiddetinin ortalama değerlerinden alınmıştır.
“Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” (26.07.2002 gün & 24827 sayılı Resmi Gazete) hükümlerine (Madde 71, 72,73) göre de:
-
Kaçış yollarında, döşemelerde ve yürüme yüzeylerinde ölçülen aydınlatma düzeyi en az 10 lüks,
-
Toplanma amaçlı binalarda, gösteri veya projeksiyon yapılansürelerde bu aydınlatma en az 2 lüks,
-
Aydınlatma armatürlerinin yerleştirilmesi, herhangi bir armatürün çalışamaz hale gelmesi durumunda kaçış yollarının herhangi bir noktasındaki taban ve döşeme aydınlatma düzeyinin en az 2 lüks olmalıdır.
AYDINLANMA TÜRLERİ
Gün ışığı ile aydınlanma doğrudan aydınlanma (güneş ışığının doğrudan çalışma yerine gelmesi ) veya endirekt aydınlatma ( yayılmış ve yansımış ışının iş yerine gelmesi) şeklinde olur.
(Uzmanlar, en iyi ışığın beyaz ışık (gün ışığı) olduğunu belirtmektedirler. Bu nedenle beyaz ışıktan olanaklar ölçüsünde yararlanmak gerekir. Gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda ve gece çalışmalarında gün ışığına benzeyen ışınlardan yararlanılmalıdır.)
{İşçi Sağ.İş Güv.Tüz. Madde 16: İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. Şu kadar ki, işin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından faydalanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla yeterli aydınlatma sağlanacaktır… }
Yapay aydınlanma sistemi sade (sadece genel veya yerel) veya birleşik olabilir. Endüstride iyi genel aydınlanma veya birleşik aydınlanma sistemi kullanılmalıdır. Sadece yerel kaynaklarla aydınlanma, aydınlanmanın her yerde aynı olmaması nedeni ile görme zorluğuna yol açtığı için kullanılmamalıdır. Birleşik aydınlanma sistemi, aydınlatmanın şiddetli olması gereken iş yerlerinde ve genel aydınlatma sisteminin pahalı olacağı durumlarda sadece gerekli olan yerlerde kullanılmalıdır.
AYDINLATMA İLE İLGİLİ BAZI ÖNERİLER
-
Gün ışığının odaya doğrudan girmesi önlenmelidir (pencerelerin uygun yerde olması, mat camlar kullanılması, açık renk ve ışık geçirme katsayısı %30’dan fazla olan perdeler kullanılması, panjur kullanılması),
-
Pencerelerin, kolonların, tavanların, duvarların ve bölmelerin yüzeylerinin açık renge boyanması,
-
Aynı zamanda döşemenin de açık renkte olması, ancak dışarıdan gelebilecek veya işlem anında ortaya çıkabilecek tozların renginden açık olmaması,
-
Genel olarak güvenlik işaretlerinin dışında kalan, möble ve makine parçalarının, açık, mat renklere boyanması,
-
Yapay ışık kaynaklarının işçilerin görüş açısının dışına yerleştirilmesi, veya gerekli gölgeliklerin kullanılması.
-
Aydınlatma tekdüze olmalıdır.
Çalışılan düzeyin her tarafındaki aydınlatma seviyesi eşit olmalıdır. Tekdüzelik sağlanamazsa göz değişik aydınlatma seviyesine kendini uyumlamak için çaba harcayacak ve çabuk yorulacaktır. Tekdüzelik sağlamak için yaygın ışınlar veren ışık kaynakları kullanmak ve bunları birbirine yakın yerleştirmek gerekir.
-
Aydınlatma sabit olmalıdır.
Işık kaynağı titreşme yapmamalıdır. Titreşme, ışık kaynağının parlaklığındaki hızlı değişme olduğundan, göz bu hızlı değişmelere uyabilmek için aşırı çaba harcar ve çabuk yorulur. Akkor telli lambalar titreşim yapmazlar. Flüorasan lambalar, akkor telli lambalarda olduğu gibi kızıp akkor haline gelen ve çok kısa süren sönmelerde sıcaklığını kaybetmeyerek ışık yaymaya devam eden bir tel olmadığından, bu tür lambaların ışıklarında titreşme hissedilir. Bunu ikili (ters fazlı) bağlantılarla yok etmek olanaklıdır.
-
Çalışılan yüzeye düşen gölgelerden sakınılmalıdır.
Işık kaynakları, çalışılan yüzeye gölge düşmeyecek şekilde yerleştirilmelidir.
-
Lambaların seçimi:
-
Lambalar mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekilde yapılmış olmalıdır.
-
Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygun olmalıdır.
-
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış olmalıdır.
-
Sağlam, takılması, bakımı ve temizliği kolay ve basit olmalıdır.
-
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları) el ile temas eden kısımları elektrik – ceryan kaçaklarına karşı korunmuş olmalı ve bunlarda kullanılacak cereyan 42 V’ tu geçmemelidir.
-
Özellikle kazan madeni kaplar içinde kullanılan el lambalarında cereyan gerilimi 32 voltu geçmemeli (24 volt olmalı) ve voltajı düşürmek için kullanılan transformatörün bağlantısı sağlam, kendisi izole edilerek topraklanmış olmalıdır.
-
Çalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcı maddelerin (gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan yerlerde patlama ve yangına neden olmayacak koruyucu lambalar kullanılmalıdır.
-
Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay, kullanılışı basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seçilmelidir.
Şekil :
Işığı süzerek dağıtan lambalarda (veya çıplak floresan ampullerde) göz kamaşmasını etkileyen faktörler
|
Lambaların asılma yüksekliği azaltılırsa göz kamaşması artar. Çünkü lambalar ufki görüş hattına yaklaşmış olması nedeniyle ışınların direkt göze gelme olasılığı artar. |
|
Büyük hacimli ve geniş yerlerde meydana gelen göz kamaşması küçük yerlerden daha şiddetli olur, çünkü uzakta bulunan ufki görüş yüzeyine yakın ışık veren lambalar göz kamaşmasına neden olan parlaklığı arttırırlar. |
Birinci ikinciden daha fazla göz kamaşmasına neden olur. |
Floresan lambalar, yan taraftan fazla miktarda ışık verdikleri zaman yandan bakışta, uzunlamasına bakışa göre daha şiddetli göz kamaşması yaparlar. Buna karşın uzunlamasına bakışta bu parlak yan yüzeyler (1) daha küçük görünürler ve ufki yüzeyler ise (2) nereden bakılırsa bakılsın aynı büyüklükte görünürler. Bu bakımdan uzunlamasına bakışta şiddetli göz kamaşması olmaz. Bu nedenle tavanın içine yerleştirilmiş ve yandan ışık vermeyen lambalara nereden bakılırsa bakılsın ışığın etkisi aynı olur. |
Birinci ikinciden daha fazla göz kamaşmasına neden olur.
Birinci ikinciden daha fazla göz kamaşmasına neden olur.
Şekil:
Lambaların aralıkları
Sanayide kullanılan lambaların önerilen aralıkları şekilde gösterilmiştir. Lambaların yüksekliği lamba ile çalışma yüzeyi (h) arasındaki mesafedir. Duvar kenarındaki geçitlerin üzerinde bulunan lambaların duvara olan uzaklıkları 3/4 h, çalışma yerinin üzerinde ise bu uzaklık 1/2 h olmalıdır. Işık kafesi olan lambalar arasındaki aralık 1 .1/2 h’ den 5/4 h’ ye indirilmelidir.
Şekil:
Göz kamaşmasını önlemek için, reflektörün alt kenarı çizgi “1” altında veya çizgi “2” nin üzerinde bulunmalıdır.
Şekil:
“D” açısı ne kadar küçük olursa kamaşma da o oranda şiddetli olur. Göz hizasındaki “1” hattı ile gözle ampulden geçen yani ışık hattının arasındaki “D” açısı, önceden saptanmış ampul gizleme açısına “s” eşit veya bundan küçük olursa lamba koruyucusu (reflektör) ampulü gözden gizlemiş olur.
Şekil:
Genel aydınlatma ile birlikte çalışma yerini aydınlatma
-
Hepsi bir şekilde genel aydınlatma lambaları
-
Çalışma yerini aydınlatma (özel) lambalar.
Şekil :
Bir işyerinin iç yüzeylerinin açık renk olması tesisatın aydınlatma etkisini arttırır. Çalışma yüzeyindeki aydınlatmaya tavan ve duvarların üst kısımlarından yansıyan dağınık ışıklarda katılırlar. Bu yüzeyler koyu renk olursa, ışığın büyük bir kısmı soğrularak (absorblanarak) yok olurlar.
|
İYİ BİR AYDINLATMANIN TEMEL İLKELERİ
|
İSİGT Madde 18: İşyerindeki.. avlular, açık alanlar, dış yollar, geçitler ve benzeri yerler, en az 20 lüks (lüx) ile aydınlatılacaktır.
Kaba malzemenin taşınması, aktarılmasi, depolanması ve benzeri kaba işlerin yapıldığı yerler ile iç geçit, koridor, yol ve merdivenler, en az 50 lüks (lux) ile aydınlatılacaktır.
Kaba montaj ,balyaların açılması, hububat öğütülmesi v.b. işlerin yapıldığı yerler kazan dairesi, makina dairesi., insarı ve yük asansörlerinin kabinleri, malzeme stok ambarları, soyunma ve yıkanma yerleri, yemekhane ve helalar en az 100 lüks (lüx) ile aydınlatılacaktır .
Normal montaj, kaba işler yapılan tezgahlar, konserve ve kutulama ve benzeri işlerin yapıldığı yerler, en az 200 lüks (lux) ile aydınlatılacaktır.
Ayrıntıların, yakından seçilmesi gereken işlerin yapıldığı yerler, en az 300 lüks (lux) ile aydınlatılacaktır.
Koyu renkli dokuma, büro ve benzeri sürekli dikkati gerektiren ince işlerin yapıldığı yerler, en az 500 lüks (lux) ile aydılatılacaktır.
Hassas işlerin sürekli olarak yapıldığı yerler en az 1000 lüks (lux) ile aydınlatılacaktır.
(Ayrıca İSİGT’nün 16., 17 ve 19 ncu maddelerine’de bakınız).
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği (30.11.2000, Sayı:24246 R.G.);
Madde 23: Bütün tesis bölümleri olabildiğince gün ışığı ile iyi biçimde aydınlatılmalıdır. Ayrıca bu bölümlere yeterli ve düzgün dağılımlı elektrik aydınlatma gtesisi yapılmalıdır. Elektrik aydınlatma tesisinden yararlanılamayan durumlarda manevra ve denetleme yerlerinde tehlikesizce dolaşabilmek ve gerekli çalışmaları yapabilmek için özel aydınlatma tesisi kurulmalıdır.
Yapılan aydınlatma tesisi, YG. Hücreleri ve AG pano odalarında en az 250 lüx, transformatör odalarında en az 150 lüx aydınlık düzeyi sağlamalıdır. Transformatör merkezlerinde her bir mahalde yeterli sayıda (en az bir adet) akümülatörlü acil durum lambası veya yeterli kapasitede akümülatör var ise aküden beslenen aydınlatma lambaları bulunmalıdır. Söz konusu lambalar sürekli insan bulunan yerlerde enerji kesintilerinde otomatik devreye girecek şekilde yapılmalıdır..)
Madde 35: .. ( f ) Tesislerin (şalt binaları !) aydınlık şiddeti en az 250 lüx olmalı….. Ayrıca acil durum aydınlatılması yapılmalıdır.
Madde 36: (Açık hava tesisleri) ..( f ) : Tesislerin aydınlık seviyesi en az 60 lüx olmalıdır….
“Doğal olarak bir bütün kötülüğe yönelince, parçaları da onunla birlikte kötülüğe sürüklenir; oysa parçalardan bütüne etki edebilecek olumsuzluklara sağlam bölümler engel olur, bütünü kötülüğe düşmekten korur.”
PLUTARKHOS
YAŞAMLAR
XXI
LYSANDROS – SULLA
Cumhuriyet Temmuz 1999
KAYNAKLAR
-
Fridlund Lennart (Ed.), Safety-Health and Working Conditions, Training Manual, I.L.O. Geneva and Join Industrial Safety Council Stockholm, 1987.
-
– -, Supervisors Safety Manual, 6 th Edition, National Safety Council, Chicago, 1985.
-
Korinek, Dr.Frantisek, Endüsriyel Hijyen Saha Deney Mrtodları ve Önerilen Standardlar, İSGÜM, Ankara.
-
Olishifski, J.B., (Ed.), Fundamentals of Industrial Hygiene, Second Ed., National Safety Council, Chicago1985.
-
T.V.Çalışma Bakanlığı İşçi Sağlığı Genel Müdürlüğü, Sanayide İş güvenliği Eğitim Rehberi, İşyerlerinde Sun’i Aydınlatma, Doğus Matbaacılık ve Tic.Ltd.Şir. Matbaası – Ankara- 1968
-
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik”, 26 Temmuz 2002 – Sayı:24827 Resmi Gazete, Madde. 70-73.
-
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği, 30 Kasım 2000 – Sayı :24246 Resmi Gazete