İSGÜM:
İşçi Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü'nün kısaltılmış adıdır. İSGÜM, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın bilimsel, tıbbi-teknik nitelik taşıyacak bir organı olarak düşünülmüş ve kurulmuştur. Şimdilerde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İşçi Sağlığı Daire Başkanlığı'na bağlı olarak görev yapmaktadır. İSGÜM Ankara'da bulunan Merkez birimi ile İstanbul, İzmir, Adana ve Zonguldak'ta etkinlikler gösteren İSGÜM Bölge Laboratuvarlarından oluşmaktadır. Bölge laboratuvarlarının personel kadroları, Merkeze göre dar ve donanımları da sınırlıdır.
İSGÜM'ün Kuruluşu:
T.C.Hükümetiyle Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (Özel Fon) çerçevesinde yürütülen işlemler ve sözleşmelerle ilgili olarak 1968 yılına kadar uzanmaktadır. Bakanlar Kurulunca 26.3.1969 tarihinde onaylanan uygulama planında tarafların parasal katkıları dahil karşılıklı yükümlülükleri,
İSGÜM'ün amaçları, çalışma yöntemleri, örgütlenme biçimi sınırlanmıştır. Daha sonraki tarihlerde yürürlüğe giren ve zaman zaman değişikliklere uğrayan İSGÜM Çalışma Yönetmeliklerinde kimi değişiklikler yer almıştır.
Kuruluşu sırasında özel bir proje konusu olarak ele alınan İSGÜM'de Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (Özel Fon) İdaresi adına icra yetkisi Uluslararası Çalışma Örgfütü'ne (ILO'ya) bırakılmıştır. Proje hükümleri gereği ILO tarafından görevlendirilen yabancı uzmanlarla -hekim, mühendis, iş hijyenistleriyle- benzeri mesleki yetişmeye sahip Türk personelin bir arada çalışmaları, Türk personele yabancı ülkelerde mesleki bilgi ve görgülerini arttırmak üzere burslar sağlanması öngörülmüştür. Ayrıca iş sağlığı ve güvenliği alanında tıbbi-teknik çalışmalar yapacak laboratuvarlar kurulması ve bu maksatla gerekli donanımın Birleşmiş Milletler Özel Fon İdaresi tarafından sağlanması da projede yeralmıştır. Proje 1973 yılında sonuçlanmış, Birleşmiş Milletler ve ILO ile kuruluş ilişkileri kesilmiştir. Daha sonraki tarihlerde ILO'nun bireysel düzeyde, kısa süreli uzman görevlendirmeleri olmuştur.
İSGÜM'ÜN AMACI :
Türkiye'de çalışmanın gelişmesine katkıda bulunmak olarak özetlenebilir. Bu doğrultuda çalışanların sağlıklarının kollanması, çalışma ortamındaki iş kazaları, meslek hastalıkları risklerinin en aza indirilmesi için, (1) İş teftişi örgütüne tıbbi-teknik destek, (2) işçilere, (3) işverenlere eğitim, yol göstericilik işlevini üstlenmesi, (4) iş sağlığı ve güvenliği konularında araştırma, yayınlar yapması biçiminde saptanmıştır.
İSGÜM'ün işlevlerinin yürütümü için şu bölümler oluşturulmuştur: İş Güvenliği Bölümü, İş Sağlığı Bölümü, İş Hijyeni Bölümü ve İdari Bölüm. Bölümlerde makina, kimya, elektrik, inşaat, maden, ziraat mühendisleri gibi değişik dallarda mühendisler, hekimler, eczacılar, kimyagerler, fizikçiler, biyologlar, psikologlar ve idari yardımcı personel çalıştırılmasına olanak sağlayan kadrolar vardır. Ancak ülkemizin uzman personel istihdamında karşılaşılan memuriyet statüsü ve ücret yetersizliği sorunları, İSGÜM'de de sıkıntılar yaratmıştır. Bu durumun şimdilerde de aşıldığını savunmak güçtür. İş sağlığı, iş hijyeni laboratuvarlarında solunum fonksiyon testleri, atomik absorpsiyon cihazları, gaz kromatografisi, toz ölçümü/sayma, gürültü ölçme aletleri gibi çalışma ortamı koşullarını değerlendirme kullanılan araç-gereçler vardır.
İSGÜM'ün şimdiye dek yürüttüğü başlıca çalışmalar şöyle sıralanabilir: Değişik işkolları işyerlerinde gürültü ölçümlari, kurşun zehirlenmesi olgularının saptanmasına yönelik tarama muayeneleri, asbest tozuna maruziyet taramaları, Zonguldak kömür ocaklarında pnömokonyoz (akciğer toz hastalığı) taramaları, kaçak olarak piyasaya sürülen yapıştırıcıların içerdiği benzen, heksan kullanımı sonucu ortaya çıkan meslek hastalıkları (kan kanseri, kol bacak felçleri) olgularının saptanması olmuştur. Son yılda (1995), Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle ilgili Yönetmelik hükümlerine göre pnömokonyoz değerlendirmeleri önemli bir uğraşı konusu olmuştur.
1994 yılında yürürlüğe giren İSGÜM Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği uygulamalarıyla İSGÜM işyerlerinde yaptığı mesleki sağlık riskleri değerlendirmelerine ilişkin danışmanlık hizmetleri, ortam ölçümleri, kan muayeneleri belli ücret tarifesine bağlanmıştır. Bu uygulamaların İSGÜM'e ek parasal kaynak sağlaması ve çalışmalara ivme kazandırması umulmaktadır.
İSGÜM'ün geçen yıllarda işçi sendikalarıyla ilişkileri istenilen düzeyde olmamıştır. Artık döner sermaye yönetmeliği uygulamalarıyla İSGÜM'ün sendikalarla ilişkilerinde yeni gelişmeler beklenmelidir. Sendikalar toplu iş sözleşmelerine kendi işyerleri çalışma ortamı sağlık ve güvenlik yönlerinden değerlendirmelerine ilişkin hükümler koyarak işverenlerin bu yönden girişimlerde bulunmalarını talep edebilirler. Böylelikle işyerleri mesleki sağlık riskleri durumlarının aydınlatılmasına yardımcı olurlar ve gerekli önlemlerin zamanında alınmasını sağlayabilirler.
İSGÜM yukarıda açıklanan işlevleri nedeniyle işçi ve işverenleri doğrudan ilgilendiren bir kamu kuruluşudur. Bu niteliği yüzünden işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarının İSGÜM yönetiminde temsil edilmeleri ve seslerini duyurmaları demokratik katılımcı yönetimin doğal gereğidir. Nitekim İSGÜM'ün kuruluşuna ilişkin yukarıda sözü geçen uygulama planında bu gereklilik (madde 4.1), “koordinasyon ve danışma kurulu” başlığında yeralmıştır. Şimdiye dek bu maddeye işlerlik kazandırılmamış olması büyük bir eksikliktir. Bu hükmün gerekli idari yöntemlere başvurmak suretiyle yürürlüğe konmasında İSGÜM, işçiler ve işverenler açısından büyük yararlar vardır.
İSGÜM'ün yukarıda sayılan tarama muayeneleri sonuçlarından bir bölümü, değişik tarihlerde kitapçıklar olarak yayınlanmıştır. Ayrıca zaman zaman duraklamalarla yayınlanan İSGÜM Bülteni vardır.
İSGÜM'le haberleşme olanakları için: Adresi, İstanbul Yolu 14.km Köyler/ ANKARA Tel. 0-312–257 16 37 Faks. 0-312-257 16 37