Zımpara Taşları Ölümcül Kazalara Neden Olabilir mi?

“Her gün güvenli

bir gün olmalıdır !”

 

Bir işçi 5 inçlik (12,7 cm) açılı seyyar zımpara taşı ile dövme demir (ferforje) ‘den yapılmış bir bahçe kapısı üzerinde taşlama yaparken, taşlama malzemesi (diski) kırılmış ve bir parçası fırlamıştır. Fırlayan bu parça işçinin uyluğunda büyük bir atardamarı kesmiştir. İşçi kan kaybından dolayı düşmüş ve daha sonra ölmüştür.

Bu kaza araştırıldığında seyyar zımpara taşına takılan taşlama malzemesinin maksimum dönüş hızının dakikada 6,110 devir (rpm) olduğu, oysa açılı seyyar zımpara taşının hızının ise dakikada 10,000 devir (rpm) olduğu görülmüştür. Bu bağlamda taşlama malzemesinin 5 inç(12,7 cm)’den daha büyük olduğu bu nedenle de aparattaki koruyucunun işlevini yerine getiremediği de anlaşılmıştır.

En büyük yardımcımız olan el aletleri niçin canımızı acıtıyor ? Yoksa biz onları gereğinden fazla mı hor kullanıyoruz ? Bunları güvenli bulundurmuyor, güvenli kullanmıyor muyuz?

 

El aletlerinin kullanılması sırasında meydana gelen kazalar tahmin edilemeyecek kadar kayıplara neden olmaktadır. Kesin rakamın saptanması her ne kadar bugün için olası değil ise de (2006 yılında SSK’ya bildirilen 79.027 iş kazasından 9.330’u kesici ve batıcı bir aletin sebep olduğu iş kazalarıdır) Türkiye’deki kazaların önemli bir sayısının bu nedenlerden meydana gelmesi konunun önemini belirtmek bakımından önemlidir.

Kullanılan teçhizatın daima bakımlı olmasının sağlanması ve çalışma güvenliğinin sağlanması işverenin, ustabaşı ve teknisyenlerin, güvenli durumda olup olmadığının kontrolü (varsa) iş güvenliği uzmanın görevidir. Ancak el aletleri ile kişisel çalışma yapıldığından, bu aletleri güvenli bir şekilde kullanmayı bilme işçiler için daha da önemlidir.

Bu bakımdan “el aletlerinin güvenli kullanılması eğitimi”ni yaptırmak veya yapmak işyeri yönetimi ve ilk kademe yöneticileri olan ustabaşı ve teknisyenlerin başlıca ödevleridir. Çünkü ustabaşı ve teknisyenler el aletleri ile çalışan işçilerin devamlı yanında bulunamaz.

El aletlerinin güvenli kullanılması eğitimini görmüş işçiler daha verimli çalışacakları gibi kaza yapma olasılıkları de daha az olacaktır.

El aletleri ile çalışmada alınacak güvenlik önlemleri hakkındaki önemli durumlar belirli ölçüde “seyyar zımpara taşı’nın güvenli kullanılması örneğinden yola çıkarak” ileriki satırlarda değinilecektir. Özellikle ustabaşı ve teknisyenlerin bunlardan yararlanması ve gerektiğinde ilaveler de yaparak bunları işçilerine öğretmeleri prensipleri olmalıdır.

Önereceğimiz birinci durum el aletlerinin iyi bir şekilde muhafaza edilmesi ve her işe hazır şekilde bakımlı bulundurulmasıdır.

İşçinin alıştığı ve benimsediği aletleri ile daha iyi çalışacağı bir gerçektir. Onun için işyerinde işçilerin rahat çalışmalarını sağlayacak kadar yeterli miktarda bakımlı takım ve teçhizat bulundurulmalıdır.

Diğer önemli bir nokta ise el aletlerinin doğru olarak kullanılmalıdır.

İşçi kendisine verilen aletleri doğru olarak kullanılmasını bilmiyor ise, iyi el aletleri ile çalışsa dahi kaza yapar ve yaralanır. Bununla beraber kusurlu el aletlerinin kullanılması halinde daha ciddi kazalar olur.

 

Eskiden el aletlerinin çeşidi az olduğundan, işçiler daha az sayı ve özellikte el aleti ile işleri yapmak zorunda idiler. Gerçekte el aletleri özel amaçlar için kullanılırsa; güvenliğe, üretime ve ustanın iş kalitesine yardım ederler. Çeşitli el aletleri ile çalışmada işçi daha az yorulur ve iş daha kolay yapılır.

Diğer önemli bir durum ise: El aletlerinin hor kullanılmamasıdır. Kaza kayıtları genel olarak kazaların el aletlerinin gelişigüzel kullanılmasından doğduğunu göstermektedir. Bunun için her alet kendi kapasitesine uygun işlerde kullanılmalı, aşırı zorlamalar yapılmamalıdır..

Şu unutulmamalıdır ki iyi bir işçi – iyi el aletleri – ve iş güvenliği birbirinden ayrılmaz.

Aletle güvenli bir biçimde çalışabilmek için , bu aletlerle birlikte verilen ya da verilmesi gereken kullanım kılavuzu ve güvenlik talimatlarını dikkatlice okuyup, belirtilen hususlara titizlikle uyulmalıdır. Ayrıca işyeri genel güvenlik talimatlarına da uyulmalıdır. Aleti ilk kez kullanmadan önce, bu işi bilen birisinin gözetiminde bir süre deneme yapılmasıdır.

 

 

 Hemen hemen her türlü üretim sahası ve atölyede yaygın bir şekilde kullanılan taşlama aparatını kullanan işçilere “güvenli çalışmaları” için hangi “talimatlar” verilebilir. İşte onlardan önemsediklerimiz:

• İşçinin taşlama aparatını güvenli bir şekilde kullanabilmesi için yeterli ve etkili eğitim aldığından emin olun. Operatör taşın dakikadaki devir hızı ile ilgili sınırlamaları bilmelidir.

• Taşlama aparatı ve bunun koruyucusunun çapına ve dönme hızına uygun taşlama malzemesi kullanın.

• Seyyar zımpara taşını kullanmadan önce, daima koruyucusunun yerinde olduğundan emin olun.

• Seyyar zımpara taşını kullanırken daima etkili yüz ve göz koruyucusu ve etkili olabilecek kulak koruyucusu kullanın.

• Koruyucu iş eldivenleri ve sağlam iş güvenliği ayakkabıları kullanın.

• Eğer gerekiyorsa önlük takın ( alev almaz – aleve dirençli iş elbisesi giyilmelidir).

• Çalışma sırasında ortaya çıkan tozlar sağlığa zararlı, yanıcı veya patlayıcı olabilir. Çalışırken uygun koruma önlemleri almak gerekir. Bu nedenle uygun toz ve talaş emme donanımı kullanın ve koruyucu maske takın.

• Hafif metal tozları yanabilir veya patlayabilir. Malzeme karışımları bazı durumlarda çok tehlikeli olduğundan çalışma yerinizi daima temiz tutun.

• Çalışma sırasında şebeke bağlantı kablosu hasar görecek veya ayrılacak olursa dokunmayın ve hemen şebeke fişini prizden çekin. Aleti hiçbir zaman hasarlı bağlantı kablosu ile kullanmayın.

• Çalıştırma’da şebeke gerilimine dikkat edin: Akım kaynağının gerilimi, aletin tip etiketi üzerindeki verilere uygun olmalıdır. (Etiketi üzerinde 230 V yazan aletler 220 V ile de çalıştırlabilir)

• Açık havada kullanılan aletleri, daima hatalı akım koruma şalteri (FI-) ve maksimum 30 mA’lik işletme akımı üzerinden bağlayın. Sadece açık havada kullanılmaya müsaadeli uzatma kablosu kullanın.

• Çalışırken aleti daima iki elinizle sıkıca tutun ve çalışma pozisyonunuzun güvenli olmasına özen gösterin.

• Kendi ağırlığı ile emniyetli biçimde durmuyorsa iş parçasını uygun bir tertibatla sabitleyin.

• Aleti , durduracak kadar zorlamayın.

• Kabloyu her zaman aletin arkasında tutun.

• Aleti elinizden bırakmadan önce daima kapatın ve aletin tam olarak durmasını bekleyin.

• Fişi sadece, alet kapalı iken prize sokun.

• Elektrikler kesildiğinde veya şebeke fişi prizden çıktığında hemen açma/kapama şalterini boşa alın ve başlangıç konumuna getirin. Bu sayede elektrikler geldiğinde aletin kontrol dışı çalışması önlenir.

• Seyyar zımpara taşı sadece kuru kesme/taşlama işlerinde kullanılabilir.

• Aletle yapılan her türlü çalışmada ilave sapın mutlaka takılı olması gerekir.

• Alet ucunun yüzey altında gizli herhangi bir elektrik hattına veya aletin kendi şebeke kablosuna rastlama olasılığı bulunduğundan , aleti sadece izolasyonlu tutamağından kavrayın.

Gerilim altındaki herhangi bir kabloyla temasa gelindiğinde aletin metal parçaları elektrik akımına maruz kalır ve elektrik çarpmaları ortaya çıkabilir.

• Altında elektrik, gaz veya su şebekelerinin bulunma olasılığı olan yerlerde delme veya kesme yapmayın. Bu şebekeleri algılayacak veya tespit edecek uygun koruyucu aletler kullanın veya bu şebekeler için yetkili yerel şirket veya mercilerden yardım isteyin.

Elektrik hatlarıyla temas yangınlara veya elektrik çarpmalarına neden olabilir. Bir gaz borusunda meydana gelebilecek hasar patlamalara yol açabilir. Herhangi bir su borusunu delmek veya kesmek maddi hasar veya elektrik çarpmasına neden olabilir.

• Kazma/kesme diskleri ile çalışırken mutlaka koruyucu kapak takılı olmalıdır. Lastik zımpara tablası veya çanak fırça/disk fırça/yelpaze taşlayıcı ile çalışırken el koruma parçasını takmanızda yarar vardır.

• Taşları işlerken toz emme tertibatı kullanın. Kullanacağınız elektrik süpürgesi taş tozunun emilmesine müsaadeli olmalıdır. Taşları keserken kılavuz kızak kullanın.

• Aletle kullanacağınız uçların müsaade edilen devir sayısı en azından aletin boştaki devir sayısı kadar olmalıdır.

• Taşlama/zımparalama uçlarını kullanmaya başlamadan önce kontrol edin. Uçlar kusursuz biçimde alete takılmış olmalı ve hiçbir yere temas etmeden, serbestçe dönüyor olmalıdır. Alete yük bindirmeden en azından 30 saniye kadar deneme çalıştırması yapın. Hasar görmüş, yuvarlaklığını kaybetmiş veya titreşimli çalışan taşlama uçlarını kullanmayın.

• Taşlama uçlarını darbe, çarpma ve yağlanmadan koruyun.

• Aleti sadece çalışır durumda iş parçasına yaklaştırın.

• Ellerinizi döner haldeki taşlama uçlarından uzak tutun.

• Aletin dönme yönüne dikkat edin. Aleti daima, çalışırken ortaya çıkan kıvılcımlar ve taşlama tozları kendinizden uzaklaşacak biçimde tutun.

• Metaller taşlanırken etrafa kıvılcım yayılır. Bu kıvılcımlar nedeniyle kimsenin tehlikeye girmemesine dikkat edin. Yangın çıkma tehlikesi olduğundan çalışırken yayınızda (kıvılcımların sıçrama uzaklığında) yanıcı malzeme bulunmamalıdır.

• Örneğin taşıyıcı duvarlarda oluk ve kanal açarken dikkatli olun: Statik ile ilgili uyarılar bölümüne bakın.

• Kesme diskinin bloke olması aletin geri tepmesine neden olur. Bu durumda aleti hemen kapatın.

• Taşlama disklerinin ölçülerine dikkat edin. Ucun delik çapı hiç boşluk bırakmayacak biçimde bağlama flanşına uymalıdır. Redüksiyon parçaları veya adaptör kullanmayın.

• Kesme disklerini asla kazıma işlerinde kullanmayın. Kesme disklerine yan taraftan baskı uygulamayın.

• Üreticilerin, aletle kullanılan uçların takılması ve kullanılmasına ilişkin talimatlarına mutlaka uyun.

• Dikkat ! Taşlama uçları alet kapandıktan sonra da bir süre serbest dönüşte döner.

• Aleti mengenede sıkmayın.

• Kazıma/kesme diskleri çalışma sırasında çok ısınır; soğutmadan önce tutmayın.

• Çocukların aleti kullanmasına asla izin vermeyin.

Statik Konusunda Uyarılar

Taşıyıcı duvarlarda açılacak oluk ve kanallar için iş güvenliği ile ilgili yönetmeliklerde belirtilen hükümlere kesin bir biçimde uyulmalıdır. Çalışmaya başlamadan önce sorumlu statikçi, mimar veya yapılardan yetkili merciin görüşünü alın.

Koruyucu Donanımların Takılması

• Aletin kendinde bir çalışma yapılmadan önce şebeke fişini prizden çekin.

Koruyucu kapak

• Kazıma/kesme diskleri ile çalışırken mutlaka koruyucu kapak takılı olmalıdır. (Germe kolunu gevşetin. Koruyucu kapağın tırnağını alet başının mil boynundaki kod oluğuna yerleştirin ve hareket yönünün tersinde çevirerek istediğiniz pozisyona (çalışma pozisyonu) getirin. Koruyucu kapağı sıkmak için germe kolunu kapatın Koruyucu kapağın kapalı tarafı daima kullanıcıyı göstermelidir. Koruyucu kapaktaki tırnaklar sadece alet tipine uygun koruyucu kapağın takılabilmesini güvenceye alır. Aletin sökülmesi aynı işlemin tersten uygulanmasıyla yapılır.

İlave sap

• Aletle yapılan her türlü çalışmada ilave sapın mutlaka takılı olması gerekir. (İlave sap yapılan işe göre alet başının sağına veya soluna vidalanabilir.)

Taşlama uçlarının takılması (aksesuar)

• Aletin kendinde bir çalışma yapmadan önce şebeke fişini prizden çekin. Bu aletle kullanacağınız uçların müsaade edilen devir sayısı en azından aletin boştaki devir sayısı kadar olmalıdır.

• Kazıma/kesme diskleri çalışma sırasında çok ısınır; soğumadan önce tutmayın.

• Taşlama milini ve takılacak bütün parçaları temizleyin. Taşlama uçlarını sıkmak ve gevşetmek için taşlama milini, mil kilitleme düğmesi ile sabitleyin. Mil kilitleme düğmesine sadece taşlama mili durur haldeyken basın!

Kesme

Kesme işlemi sırasında bastırma, açılandırma ve titreme yaptırmayın. Makul ve işlenen malzemeye uygun bir tempoda çalışın.

Serbest dönüşteki kesme disklerini yandan bastırarak frenlemeyin.

Kesme işleminin yapıldığı yön önemlidir.

Alet daima ters yönde çalışmalıdır; bu nedenle aleti başka yöne doğru hareket ettirmeyin ! Aksi takdirde alet kontrolünüz dışında kesme hattından dışarı itilebilir.

Taşların kesilmesi

• Bu aletler sadece kuru kesme/taşlama işlerinde kullanılabilir.

En doğrusu bir elmaslı kesme diski kullanılmalıdır. Köşelendirme yapmamak için özel emici kapaklı kılavuz kızak kullanın.

Aleti daima toz emme tertibatı ile kullanın. İlave önlem olarak bu işler için yetkili makamlarca onaylanmış toz maskesi takın.

Elektrik süpürgesi taş tozunun emilmesine müsaadeli olmalıdır.

Aleti çalıştırın ve kılavuz kızağın ön kısmını iş parçasına dayayın.

Aleti hafif ve işlenen malzemeye uygun bir bastırma kuvveti ile ve uygun bir tempoda hareket ettirin.

Örneğin çakıl oranı yüksek beton gibi çok sert malzemeleri keserken elmaslı kesme diskleri aşırı ölçüde ısınabilir ve hasar görebilir. Elmaslı kesme diski çevresinde oluşan kıvılcım çemberi bu durumu gösterir.

Bu gibi durumlarda kesme işlemine ara verin ve aleti bir süre boşta çalıştırarak elmaslı kesme diskinin soğumasını sağlayın.

Çalışma hızı belirgin ölçüde düşerse ve disk çevresinde yoğun kıvılcım oluşmaya başlarsa elmaslı kesme diski körelmiş demektir. Aşındırıcı bir malzemede kısa kesme işleri yapılarak (örneğin kireçli kum taşında) disk yeniden keskin hale getirilebilir.

 

Kazıyarak taşlama

Kazıma işleminde 30^o – 40^o ‘lik dayama açısıyla en iyi sonuç alınır. Aleti hafifçe bastırarak ileri – geri hareket ettirin. Bu sayede iş parçası fazla ısınmaz, renk değişmez ve çizikler meydana gelmez.

Kesme diskini hiçbir zaman kazıma amacıyla kullanmayın.

Bakım ve temizlik

• Aletin kendinde bir çalışma yapmadan önce şebeke fişini prizden çekin.

• İyi ve güvenli çalışabilmek için aleti ve havalandırma aralıklarını daima temiz tutun.

• Metaller işlenirken bazı durumlarda aletin içinde iletken toz birikebilir. Bu durumlarda aletin koruyucu izolasyonu işlevini görmeyebilir. Bu gibi durumlarda sabit bir toz emici tertibatın kullanılmasında, havalandırma aralıklarının sık sık hava ile temizlenmesinde ve bir hatalı akım koruma şalterinin (FI) kullanılmasında yarar vardır.

Taşlama Tezgahı Güvenlik Kuralları

 

İş Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi OHSAS 18001 sertifikasını alarak gerek iç, gerekse dış denetimlerini yaptıran işyerleri ile, özellikle yabancı ortaklı kuruluşların dışındaki işyerlerinin büyük çoğunluğunda taşlama tezgahları iş güvenliği kurallarına uygun olarak bulundurulmamakta ve kullanılmamaktadır. Bu durum ölümle bile sonuçlanabilecek ciddi kazalara, göz, el ve parmak yaralanmalarına neden olmaktadır. İş kazalarından kaçınmak için iş güvenliği görevlileri ve işçilerin alacakları önlemlerden bazıları burada özet olarak belirtilmiştir.

 

 

 

 

 

1. Uyuşturucu etkisi yapan haplar, alkol veya ilaçların etkisi altında iseniz çalıştırmayınız.

2. Daima göz koruyucusu kukanınız (güvenlik gözlükleri veya bir yüz siperi)

3. Bir taşlama tezgahında çalışırken asla eldiven giymeyin.

4. Kravat, boyun bağı, yüzükler, alyans ve diğer mücevherat ve dolaşabilecek sarkık, uzun kollu giysileri çıkartınız.

5. Dönen zımpara taşının koruyucularının yerinde olduğundan emin olunuz. Taşlama ısı oluşturur; işlenen parçanın soğumuş olduğundan emin olmadan herhangi bir aşamada ona dokunmayın.

6. Kıvılcım koruyucusunu taşı kapatacak şekilde ayarlayın, ve bu kıvılcım koruyucularını taşlama sonucu zımpara taşının çapında azalma oldukça yeniden ayarlayın.

 

 

 

 

a) Yeni takılan bir zımpara taşı ile koruyucu arasında, çap yönündeki boşluk 40 milimetreden az olacak, yan boşlukların her biri 30 santimetre taş çapına kadar 20 milimetreden ve daha büyük çaplardaki taşlarda ise 25 milimetreden fazla olmayacaktır.

 

b) Çalışma sonucu aşınan taşların, koruyucuya nazaran küçülmesi ile taşlama ağzında artan boşluğu ayarlayabilmek için, koruyucunun önünde ayarlı bir kapak bulunacak ve bu kapak, taşla koruyucu önündeki açıklığı 6 milimetreye indirecek şekilde ayarlanacaktır.