Gazlar ile Meydana Gelen Hastalıkları
Hazırlayan : Emin Karataş
Etken: Mustard/ Hardal Gazı(HD), Azotlu Mustard (HN3),
Oluşturduğu Hastalık: Zehirlenme, Yakıcı, Tahribat yapıcı, Kimyasal harpajanı olarak kullanılmıştır.
Etkenin özellikleri: Yağımsı bir sıvıdır. Hafif hardal, soğan ya da sarımsak benzeri kokuya sahiptir. Buharları havadan ağırdır. Sıvı şekilleri sudan ağırdır. Uçuculuğu düşük, kalıcılığı yüksektir. Kum zeminde 10 C. de 100 saat, 38 C de 7 saat kalıcıdır. Havadan 4-5 kat ağır olduğu için toprağı örter, kuytu yerlere siner. Donma sıcaklığı 13C. dir. Sıvı halde (cilt) LD 50 değeri: 100 mg/kg., buharların LCt50 değeri: 1500 mg.dak/m3.
Vücuda giriş yolu: cilt, göz ve solunum yolu
Hedef organı: sistemik dolaşım, dokular (en duyarlı hedef DNA yapısıdır)
Hastalığın kendini gösterme süresi : 4-6 saat
Erken bulgular, ilk belirtiler : cilt , gözve solunum yollarından hızlı emilir. Sıvı halinin dokuya nüfuzudaha yüksektir. (38 c. de 5.5 mg./cm2./dak) 1-2 dakika içindeemilir ve hızla dokuya sabitlenip, kimyasal hücre hasarıoluşturur.
Gözlerde ağrılı sulanma, konjuktivit, gözde ışığa karşı aşırı duyarlılık,akıntı göz kapaklarında şişlik, geçici, nadiren kalıcı körlük, deride döküntü ve kabarcıklar, sunuk kalındıktan birkaç saat sonra nezle ile birlikte seskısıklığı, öksürük, bronşit meydana gelir. Solunum sistemi ve kan hücreleri etkilenir.
Klinik bulgular :
Gözler: Mustard’a karşı çokduyarlıdır. İlk planda ağrı, ışığa karşı aşırı duyarlılık, görülür.Saatler sonra göz yaşarması ve iltihaplanma gelişir. Fazlabulaşma olursa; göz kapaklarında yanma, mukoza membranlar, konjunktiva ve kornea da lezyonlara sebep olur. Sürekli ve tam körlüğe sık rastlanmaz. İkincil enfeksiyonlar fazla görülür.
Deri: eritem, yanık ve hücre hasarı görülür.Deriye sızma, sıvı veya buhar şekliyle olabilir ve ağrısızdır.Bulgusuz geçen dönem genellikle 4-8 saattir, bazen bu süre uzayabilir. Eritem, kızarıklık, aşırı kaşınma ile kendini gösterir. El, kol derisi, ense, parmak araları daha çok duyarlıdır. Derideki kırmızılık günler sonra kahve renge döner. Kaşınma gittikçe azalarak deride pullanma, kavlama görülür. Yüksek dozda temastan 12-48 saat sonra sıvı toplanması ile yanık şekli başlar. Deride 1 cm.2 den büyük, içleri berrak sıvı ile dolu su kabarcıkları görülür. Daha sonra bunlar patlayarak, nekrotik bir hal alır.
Solunum Yolları: tüm solunum sistemi mukozasınıetkiler. 4-6 saatlik (latent)sessiz dönem vardır. Sonra burunve boğazda tahribat, tahriş ve kanlanmada artış görülür. Burun akması, boğazda yanıcı tarzda ağrı, ses kısıklığı görülür. Ses tellerinde oluşacak paraliziler sonucu nefeste kesilme görülebilir. Fazla miktarda gaz solunması sonucu, birkaç gün sonra ölüm görülebilir. ölüm sebebi genellikle akciğer ödemi, mekanik solunum solunum tıkanmaları(asfiksi), ve bakteriyel enfeksiyonlardır.
Bağırsak sistemi: bulantı, kusma, ağrı, ishal görülür.Kusma ve dışkıda kan görülür.
Genel beden etkisi: baş ağrısı, bulantı, kusma, kanhücrelerinde azalma, karın ağrısı görülür.yüksekdozda alınması ile merkezi sinir sistemi etkilenir.
Geç Etkiler: Mustardın sebep olduğu hasarlarıniyileşmesi yavaştır. ölüm oranı düşük olmaklabirlikte, hastanede kalma süreleri yüksektir.
Tanı yöntemleri ve laboratuar bulguları :Tanıklinik bulgu ve gazların ortamda dedektörle tespiti ile konur.(sıvı harda için M8,M9 dedektör kağıtları vardır. Gaz hardal için ise M256 A1 kiti vardır.)
Tedavisi: Deri fuller torağı ile temizlenir. Gözler bol su ileyıkanır. Etkilenmiş deri bölgelerine dimerkeprol merhem(BAL) sürüldükten sonra kuru elbiseler ile örtülür. Enfeksiyonların önlenmesi için antibiyotik başlanır.
-
Alınması gerekli önlemler :
Kişiye Yönelik : maske kullanımı, özel elbiselerin giyilmesi, risk halinde sığınaklara girilmesi,
İlk bulgular özellikle gözdeki tahriş aynı anda çok sayıda kişide görülmesi kuşkulanılması gereken durumdur.